(0:00 – 3:04)

Α.Β. Ναι, γεια σας και από μένα. Λέγομαι Ανδρέας Βαρώτσος. Κατάγομαι από την Αλφειούσα, Ηλείας. Γεννήθηκα το 1953. Το 1971 πέρασα στην Ανωτάτη Γεωπονική Σχολή Αθηνών. Ήταν επιλογή μου να γίνω γεωπόνος, γιατί θεωρούσα ότι θα μπορούσα να βοηθήσω με τις γνώσεις μου τους αγρότες. Συνέχισα, μετά τελείωσα και την Ανωτάτη… την ΑΣΟΕΕ, το Οικονομικό Τμήμα της ΑΣΟΕΕ. Ήμουνα υπάλληλος στο Υπουργείο τότε Συντονισμού και Εθνικής Οικονομίας, μετά για έργα δημοσίων επενδύσεων και κυρίως αγροτικά, όπως εγγειοβελτιωτικά και διάφορα άλλα αγροτικά project. Έχω κάνει και κάποιες κοινωνικο-οικονομικές μελέτες για αυτά τα έργα, με τη βοήθεια και της Ευρωπαϊκής και της τότε Διεθνούς Τράπεζας, γιατί τότε παρακολουθούσαμε τα έργα που χρηματοδούνταν από αυτές τις τράπεζες.

Μετά ήρθα με απόσπαση στη Διεύθυνση Γεωργίας Ηλείας, σαν γεωπόνος στις αρχές δεκαετίας του 1990, και τότε ξεκίνησε το πρόγραμμα για τη βιολογική γεωργία και ήμουνα ο πρώτος χειριστής του προγράμματος της βιολογικής γεωργίας. Παράλληλα, κάναμε και την Ένωση Βιοκαλλιεργητών Ηλείας και ήταν οι πρώτοι βιοκαλλιεργητές που υπήρχαν στη δεκαετία του 1990 και στην Ηλεία αλλά και γενικότερα στην Ελλάδα. Η Ένωση….τώρα, μετά από ένα διάστημα που δεν ήμουνα εδώ, είμαι και τώρα πάλι πρόεδρος της Ένωσης Βιοκλλιεργητών Ηλείας. Προσπαθούμε να αναδείξουμε την βιολογική γεωργία και τα βιολογικά προϊόντα. Έχουμε κάνει και μία μικρή αγορά βιοκαλλιεργητών εδώ στον Πύργο και παράλληλα, το 2017, ξεκινήσαμε να… δημιουργήσαμε τον Όμιλο Φίλων της Σταφίδας. Ο Όμιλος Φίλων της Σταφίδας δημιουργήθηκε από την… απόφοιτους του Γυμνασίου Αρρένων Πύργου… βασικά που αποφοίτησαν από το γυμνάσιο το 1971. Και υπήρχε λόγος που έγινε αυτός ο όμιλος. Τώρα, εγώ μεγάλωσα στην…

(3:04 – 4:28)

Ι.Π. Πριν μου πείτε, πριν πάμε στα παιδικά σε χρόνια. Οι βιοκαλλιεργητές Ηλείας, τι προϊόντα καλλιεργούν;

Α.Β. Καλλιεργούν εκτός από τα γνωστά προϊόντα που καλλιεργούν και γενικότερα στην Ελλάδα… δηλαδή, καλλιεργούν ελιές για λάδι, βασικά για λάδι.

Ι.Π. Βρώσιμες;

Α.Β. Βρώσιμες, η Ηλεία δεν έχει πάρα πολλές ελιές, οπότε δεν ασχολούνται με αυτό. Κυρίως ελιές, καλλιεργούν και εσπεριδοειδή, λίγοι καλλιεργούν σταφίδα βιολογική.

Ι.Π. Τι ποσοστό είναι;

Α.Β. Πολύ μικρό ποσοστό. Είναι πέντε-έξι βιοκαλλιεργητές που καλλιεργούν σταφίδα, αλλά παλιοί αγρότες που έχουν ασχοληθεί με τη σταφίδα. Και καλλιεργούν και λίγοι κηπευτικά.

Και γι’ αυτό έχουμε και την αγορά των… Και μάλιστα, οι πρώτοι που είχαν δημιουργήσει και την αγορά της Καλαμάτας, την βιολογική αγορά της Καλαμάτας, με πρωτοβουλία του τότε δημάρχου του κ. Νίκα, ήταν βασικά από την Ηλεία. Γιατί ενώ στη Μεσσηνία υπήρχαν λίγοι βιοκαλλιεργητές, αυτοί δεν είχαν κηπευτικά. Οι βιοκαλλιεργητές που στήριξαν την αγορά της Καλαμάτας, τη βιολογική, ήταν βασικά από την Ηλεία.

(4:29 – 10:04)

Ι.Π. Μάλιστα. Πάμε λοιπόν πίσω. Στα παιδικά χρόνια… Αλφειούσα. Η Αλφειούσα πόσο κοντά είναι στον Πύργο;

Α.Β. Η Αλφειούσα είναι δέκα χιλιόμετρα από τον Πύργο. Είναι στην επαρχία Ολυμπίας, δηλαδή από την άλλη πλευρά του Αλφειού, προς την επαρχία… Και είναι στον δρόμο που απέχει δέκα χιλιόμετρα από την Ολυμπία και δέκα χιλιόμετρα από τον Πύργο. Η Αλφειούσα είναι ένα από τα σταφιδοχώρια από παλιά και έχει παραμείνει, παρόλο τη μείωση της καλλιέργειας, έχει παραμείνει ακόμα ένα από τα σταφιδοχώρια της Ηλείας. Μεγαλώσαμε λοιπόν στις σταφίδες. Το κύριο εισόδημα τότε των γονιών μας ήταν η σταφίδα.

Αλλά εκείνο που παρατήρησα, όταν κάναμε μια προσπάθεια να δημιουργήσουμε τον Όμιλο και απευθυνθήκαμε σε πολύ κόσμο, πάρα πολλοί επαγγελματίες, όπως δικηγόροι, μηχανικοί κ.λπ., στους οποίους είχαμε απευθυνθεί και οι υπάλληλοι είχαν μνήμες από τη σταφίδα. Είχαν μεγαλώσει και είχαν σπουδάσει από το εισόδημα από τη σταφίδα. Ζήσαμε λοιπόν όλο αυτό και γι’ αυτό κάναμε και τον Όμιλο, της σταφίδας.

Ι.Π. Τι θυμάστε από τα παιδικά σας χρόνια; Ήταν αποκλειστικό επάγγελμα των γονιών σας ή ήταν…

Α.Β. Ουσιαστικά οι γονείς μας στηριζόντουσαν στο εισόδημα τους από τη σταφίδα. Και γι’ αυτό ήταν… επειδή ήταν αποκλειστικά, ήταν και όλη η οικονομική τους κατάσταση εξαρτιόταν δηλαδή από την παραγωγή της χρονιάς. Αν η παραγωγή ήταν καλή, η παραγωγή από τις καιρικές συνθήκες και από την τιμή της σταφίδας βέβαια. Αλλά παρόλα αυτά είχαν τη δυνατότητα να σπουδάσουν τα παιδιά τους, όσοι ενδιαφέροντουσαν βέβαια, με το εισόδημα που είχαν από τη σταφίδα. Ζούσαμε τη σταφίδα, ζούσαμε στις εξοχές το καλοκαίρι. Γιατί στις εξοχές; Γιατί τότε και τα παλιά χρόνια δεν υπήρχε δυνατότητα, όπως τώρα να έχει τα αλώνια να τα προστατεύσεις από τις καιρικές συνθήκες με τα νάιλον. Και γι’ αυτό λοιπόν έπρεπε να μείνουνε στην εξοχή, ούτως ώστε όταν οι καιρικές συνθήκες ήταν άσχημες, να προλάβουν να σκεπάσουνε τις σταφίδες. Γι’ αυτό λοιπόν το χωριό ουσιαστικά, κατά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό, όλο το καλοκαίρι ήταν έξω, στα λεγόμενα εξοχικά, στα αγροτόσπιτα. Και είχαν βέβαια εκεί, είχαν και τη δυνατότητα να καλλιεργούν και κηπευτικά, και υπήρχε και η δυνατότητα να έχουν νερό σε σχέση με το τώρα που έχουνε μειωθεί οι βροχοπτώσεις, με τα πηγάδια και με τα … Δηλαδή, πήγαιναν τον Ιούλιο στις εξοχές και γύριζαν τον Σεπτέμβριο όταν ξεκινούσανε τα σχολεία. Και κάποιοι δηλαδή πήγαιναν στο σχολείο και από την εξοχή με τα λεωφορεία.

Κι εγώ, αλλά και οι άλλοι συμμαθητές που συζητάμε, συμμετείχανε και σε όλες τις εργασίες. Βοηθούσαμε τους γονείς μας στις διακοπές και του… κυρίως του Πάσχα, αλλά και όλο το καλοκαίρι, στο να τους βοηθάμε στο να ραντίζουνε τη σταφίδα, στο να χαρακώνουνε τη σταφίδα, στον τρύγο βέβαια είμαστε όλοι εκεί. Τρυγούσαμε πάρα πολλές μέρες… και δεκαπέντε μέρες… ο οποίος τρύγος ξεκινούσε ουσιαστικά γύρω στα τέλη Ιουλίου και τελείωνε στις αρχές Σεπτέμβριου. Γιατί ήταν και πολλά αυτά. Και είχανε τώρα βέβαια και τις δανεικαριές που λέμε, η οποία ήταν πάρα πολύ έξυπνη… καταμερισμός του χρόνου. Γιατί κάποιος που δεν είχε σταφίδα βοηθούσε στην περίοδο της σταφίδας και αυτοί που είχαν βοηθηθεί τον βοηθούσανε είτε για τις ελιές είτε για κάποιες άλλες καλλιέργειες.

Ι.Π. Χρειαζόσασταν και εργάτες, παίρνατε και εργάτες εκτός από τις δανεικαριές.

Α.Β. Κυρίως με τις δανεικαριές και με τη βοήθεια των συγγενών, καλύπταμε τις ανάγκες. Ήταν πολύ λίγοι οι εργάτες που χρειαζόμαστε. Γιατί ήταν και μεγάλο το διάστημα που τρυγούσαμε τη σταφίδα. Δηλαδή, δουλεύαμε και στα δικά μας κτήματα αλλά και στων συγγενών και των φίλων με τις δανεικαριές ένα μήνα και πάνω με τον τρύγο της σταφίδας. Ενώ τώρα έχει μειωθεί πάρα πολύ και με τα μηχανικά μέσα, αλλά έχει μειωθεί και η παραγωγή της σταφίδας. Αλλά τότε βέβαια ήταν και τα περισσότερα χειρωνακτικά.

(10:04 – 19:07)

Ι.Π. Τη σταφίδα, πού τη διέθεταν τότε οι γονείς σας;

Α.Β. Τη διέθεταν κυρίως στον ΑΣΟ. Στην Αλφειούσα υπήρχαν αποθήκες σταφίδας, πολύ καλές, μια κατασκευή στις αρχές της δεκαετίας του 1960, η οποία έγινε με την προσωπική εργασία των παραγωγών. Εγώ μπορώ να πω ότι είναι μνημείο, και σαν κτίσματα, είχε τρεις δίρρικτες κατασκευές μεγάλες, και σαν κτίσμα, αλλά και σαν προσπάθεια, συλλογική προσπάθεια, για να φτιάξουν κάτι το οποίο θα ωφελούσε όλους. Και από τα αρχεία του πιστωτικού συνεταιρισμού βλέπαμε εκεί ότι υπήρχαν… μεγάλη αλληλεγγύη μεταξύ των παραγωγών, όπως και με την προσωπική εργασία που υπήρχαν για την κοινότητα. Δεν ξέρω αν ξέρετε, ήταν υποχρεωμένοι οι κάτοικοι στα χωριά τότε να αφιερώσουν μία, δύο ή τρεις μέρες το χρόνο, προσφέροντας προσωπική εργασία για κάποια έργα της κοινότητας.

Και αυτό με τις μαρτυρίες των παραγωγών τότε, αυτές οι αποθήκες έγιναν με την προσωπική εργασία και κουβαλώντας την πέτρα και χτίζοντας τις αποθήκες, οι οποίες αποθήκες χρησιμοποιούνταν μετά από τον ΑΣΟ, και για την συγκέντρωση της σταφίδας, αλλά και μετά και για την προμήθεια των υλικών, των λιπασμάτων ειδικά του χαλκού, που τα αποθήκευαν εκεί για να διευκολύνουν τους παραγωγούς.

Ι.Π. Και σταφιδόπανα, φαντάζομαι, που διέθετε ο ΑΣΟ.

Α.Β. Και σταφιδόπανα, ο ΑΣΟ…

Ι.Π. Αυτές οι αποθήκες σήμερα πού ανήκουν;

Α.Β. Δυστυχώς ανήκαν στο συνεταιρισμό. Τώρα ο τοπικός συνεταιρισμός έχει αδρανοποιηθεί και χρησιμοποιούνται με πρωτοβουλίες πολιτών του χωριού ένα μέρος τους για κάποιες πολιτιστικές δραστηριότητες. Δεν χρησιμοποιούνται για τη σταφίδα.

Έγινε μία απόπειρα να χρησιμοποιηθούν, να συγκεντρώνουν οι παραγωγοί τη σταφίδα τότε στη δεκαετία του ‘10, στη περίοδο της κρίσης, ούτως ώστε να μπορούν να διαπραγματευθούν μετά συνολικά το προϊόν με τους εμπόρους και εξαγωγείς αλλά δυστυχώς δεν καρποφόρησε. Ήταν έτσι ένα-δύο χρόνια που προσπαθήσανε αλλά δυστυχώς δεν καρποφόρησε. Και αυτό ήταν και από την νοοτροπία και από την καχυποψία των παραγωγών και από αυτή την έλλειψη συνεργασίας και αλληλεγγύης που διέπει τώρα πλέον όλο το φάσμα των οικονομικών δραστηριοτήτων, ιδιαίτερα στην περιοχή μας.

Ι.Π. Η οποία όμως παλιότερα υπήρχε. Ήταν πολύ έντονη.

Α.Β. Ήταν πολύ έντονη.

Ι.Π. Ήταν πολύ έντονη και η καχυποψία και ένας φόβος και μια επιφύλαξη να συνεργαστούν μεταξύ τους οι παραγωγοί. Έμποροι υπήρχαν τότε στην… εννοώ την εποχή που είχαν οι γονείς σας τη σταφίδα; Έμποροι στην περιοχή την ευρύτερη που αγόραζαν σταφίδα; Θυμάστε, ξέρετε, είχατε ακούσει;

Α.Β. Είχαμε ακούσει αλλά κυρίως πολλές φορές τη σταφίδα όταν υπήρχε περίσσευμα ή δεν ήταν σε καλή ποιότητα τη δίνανε και στην Ένωση. Υπήρχε και η Ένωση η οποία ήταν σε πολύ καλή κατάσταση τότε. Η Ένωση Ηλείας Ολυμπίας και είτε και αυτή έπαιρνε σταφίδα… Μάλιστα τα τελευταία χρόνια είχε κάνει και ένα σύγχρονο σταφιδεργοστάσιο, το οποίο δυστυχώς τώρα έχει κλείσει και αυτό. Αυτό είναι στην είσοδο του Πύργου, το σταφιδεργοστάσιο. Αλλά ο ΑΣΟ είχε εγκαταστάσεις και στο Επιτάλιο, εκεί στην Αλφειούσα αλλά και σε πάρα πολλά μέρη της… εκεί γύρω. Όπως ξέρετε και στον Πύργο είχε, υπήρχε και το Ινστιτούτο του ΑΣΟ, σταφίδας στον Πύργο. Υπήρχαν εδώ στο κέντρο του Πύργου οι αποθήκες του ΑΣΟ με το εργοστάσιο επεξεργασίας και από εκεί ξεκινούσαν… η γραμμή για το Κατάκολο. Η γραμμή Πύργου-Κατακόλου ήταν η δεύτερη γραμμή στην Ελλάδα σιδηροδρομική μετά την Αθήνα-Πειραιά, για να εξυπηρετεί τη σταφίδα. Η Ένωση λοιπόν έκανε και… πολλές φορές έπαιρνε και ο ΑΣΟ, έπαιρνε τη σταφίδα για να κάνει κρασί ή για οινόπνευμα. Τη χρησιμοποιούσε… αυτά που δεν ήταν καλής ποιότητας.

Ι.Π. Για τι έκταση μιλάμε, τι έκταση περίπου είχαν οι γονείς σας τότε, θυμάστε;

Α.Β Ναι, ήταν από δέκα στρέμματα, κατά μέσον όρο ήταν γύρω στα δέκα στρέμματα.

Ι.Π. Τόσο είχαν κι οι υπόλοιποι; Οι μεγάλοι;

Α.Β. Μέσος όρος. Οι μεγάλοι… να είχαν τα είκοσι στρέμματα, όχι και παραπάνω. Υπήρχαν εξαιρέσεις βέβαια που κάποιοι παλιότερα ήταν σαν τους τσιφλικάδες, είχαν πολλά στρέμματα και χρησιμοποιούσαν εργάτες οι οποίοι εργάτες ερχόντουσαν από την ορεινή Αρκαδία, από τη Γορτυνία και όπως στο Αίγιο, είχα ακούσει, ερχόντουσαν από την Ήπειρο.

Ερχόντουσαν από εκεί οι εργάτες που καθόντουσαν εδώ, στην περίοδο… όταν σκάβανε τις σταφίδες, πριν βγούνε οι μηχανές και τα ζιζανιοκτόνα, όταν σκάβανε τις σταφίδες και κατεβαίναν πάλι στον τρύγο της σταφίδας. Αυτοί οι μεγαλοτσιφλικάδες, ας το πούμε…

Η σταφίδα δεν μπορούσε βέβαια να καλλιεργηθεί σε πολύ μεγάλη έκταση, γιατί δεν ήταν μεγάλη καλλιέργεια όπως είναι τα σιτηρά. Αλλά υπήρχαν κάποιοι τέτοιοι οι οποίοι χρησιμοποιούσαν εργάτες που σκάβανε. Μπορώ να πω ότι ο μέσος όρος… βέβαια ήταν και σε πολλά κομμάτια η σταφίδα τότε. Ήταν μοιρασμένος ο κλήρος σε πολλά τεμάχια. 

Ι.Π. Πεδινές περιοχές κατά κύριο λόγο; 

Α.Β. Ήταν πεδινές και ημιορεινές περιοχές. Και αυτό έχει το ιδίωμα η σταφίδα. Θα το πούμε και στα χαρακτηριστικά της, ότι μπορεί να καλλιεργηθεί και σε ημιορεινές περιοχές εκεί όπου δεν μπορεί να καλλιεργηθεί παρά μόνο η ελιά. Εκεί λοιπόν υπήρχαν, μπορώ να πω, ο μέσος όρος ήταν 10-12 στρέμματα με πάρα πολλά, τουλάχιστον 5 αγροτεμάχια η κάθε ιδιοκτησία, η κάθε γεωργική εκμετάλλευση. Και βέβαια τότε με τα πρωτόγονα μέσα, ραντίζανε με την ψεκαστήρα της πλάτης, σκάβανε με τις αξίνες. Βέβαια τότε οι αγρότες δεν είχαν… βέβαια έξοδα όσον αφορά τις εισροές. Το πολύ πολύ είναι να είχαν λίγα έξοδα για το λίπασμα και να αγοράσουν το χαλκό και το θειάφι. Ενώ τώρα τα έξοδα είναι πάρα πολλά, τα μηχανήματα, χρησιμοποιούν πάρα πολλά λιπάσματα. Τότε χρησιμοποιούσαν και τις κοπριές από τα ζώα, χρησιμοποιούσαν… Η σταφίδα δεν χρειαζόταν τότε και πολλά λιπάσματα. Γιατί μπορούμε να πούμε ότι δεν είχαν υποβαθμιστεί τα εδάφη με τον τρόπο που τις καλλιεργούσαν. Είχαν παραμείνει τα εδάφη της σε αρκετά καλό επίπεδο. Τώρα δυστυχώς η σταφίδα με τα λιπάσματα, τα ζιζανιοκτόνα και τη συνεχή κατεργασία, τα εδάφη της έχουν υποβαθμιστεί. Αυτά τα λέω σαν γεωπόνος. Σαν γεωπόνος και ειδικά σαν βιοκαλλιεργητής. Τότε λοιπόν δεν χρειαζόταν ούτε πολλά λιπάσματα γιατί τις βοηθούσαν και με τις κοπριές και πολύ λίγα φυτοφάρμακα.

Ι.Π. Οπότε εσείς μέχρι να τελειώσετε το σχολείο κάθε καλοκαίρι πηγαίνατε στη σταφίδα;

Α.Β. Κάθε καλοκαίρι ήμουν στη σταφίδα, ναι.

(19:08 – 27:12)

Ι.Π. Μετά ξεκινήσατε σπουδές. Σας οδήγησε λίγο, νομίζω μου το είπατε και πριν, να επιλέξετε σπουδές στη γεωπονική, η ενασχόλησή σας, η εμπειρία σας, το βίωμά σας από την καλλιέργεια της σταφίδας;

Α.Β. Έβλεπα, ναι, τους αγρότες να δοκιμάζονται πάρα πολύ. Παρόλα ότι ήταν άνθρωποι του μόχθου, ήταν πάρα πολλοί συνεπείς σε αυτό που έκαναν. Ήταν αφοσιωμένοι σε αυτό και έβλεπα και στο σχολείο που πήγαινα στον Πύργο τους αγρότες να έρχονται στον Πύργο φτωχικά ντυμένοι, αλλά πάντα σε καλή κατάσταση. Μπορεί το παντελόνι του να ήταν ραμμένο, αλλά ήταν όμως καθαροί, ήταν περιποιημένοι και πολύ ευγενικοί απέναντι και στις δημόσιες υπηρεσίες. Οι αγρότες τότε είχαν αποδεχτεί το επάγγελμά τους και προσπαθούσαν με τρόπους ηθικούς και ακέραιους να προωθήσουν το… αυτό… ήθελα με αυτόν τον τρόπο, έκανα την επιλογή να βοηθήσω με τις γνώσεις μου να έχουν καλύτερο εισόδημα και καλύτερη εξέλιξη σαν αγρότες.

Ι.Π. Μετά λοιπόν σπουδάσατε, διοριστήκατε, μείνατε φαντάζομαι στην Αθήνα για αρκετά χρόνια. Ερχόσασταν τα καλοκαίρια μετά, υπήρξε ένα κενό;

Α.Β. Ναι, ο πατέρας μου κράτησε τη σταφίδα μέχρι τα εβδομήντα του χρόνια, όταν εγώ είχα τελειώσει το πανεπιστήμιο και ήμουνα εργαζόμενος. Μετά την έδωσε σε κάποιους νεότερους σαν μισακή και εγώ μετά όταν τελείωσα, την παρέλαβα από αυτούς και την ανανέωσα τη σταφίδα, γιατί πίστευα στη σταφίδα και μάλιστα όταν την ανανέωνα τη σταφίδα, ένας αγρότης που ήρθε να βοηθήσει, συνηθισμένοι από την παλιά αυτή, όταν εγώ ξεκίνησα να την ανανεώνω τη σταφίδα προστρέξανε την ημέρα που βάζαμε την καινούρια σταφίδα πέντε-έξι αγρότες, ένας μάλιστα μολόγησε ο Αντρέας για να βάζει την καινούρια σταφίδα κάτι ξέρει και δεν μετάνοιωσα και πιστεύω… γιατί πιστεύω σε αυτό. Επειδή την έζησα τη σταφίδα και επειδή ήμουνα κοντά στη σταφίδα και επειδή όταν ήμουνα εδώ στη Διεύθυνση Γεωργίας έζησα το μόχθο των αγροτών και είδα ότι η σταφίδα έχει τη θέση της, παρόλες τις νέες καλλιέργειες που ξεκίνησαν οι αγρότες εδώ στην περιοχή. Έγιναν τα αρδευτικά στις αρχές της δεκαετίας του ‘70 του Αλφειού και του Πηνειού, ξερίζωσαν τις σταφίδες εκεί που υπήρχαν τα αρδευτικά και άρχισαν να βάζουν καλαμπόκι, να βάζουν τριφύλλια και μετά να βάζουν καρπούζια. Τώρα έχουν και τις φράουλες στον κάμπο της Ηλείας. Παρ’ όλα αυτά διαπίστωσα και διαπιστώνω ότι η σταφίδα έχει τη θέση της στην περιοχή της Ηλείας. Και γιατί το λέω αυτό; Η σταφίδα έχει τα εξής χαρακτηριστικά… να μπούμε τώρα στην αυτή… γιατί πιστεύω επειδή είχε παρελθόν έχει παρόν αλλά έχει και μέλλον. Η σταφίδα καταρχάς είναι ένα προϊόν το οποίο έχει το απόλυτο συγκριτικό πλεονέκτημα παγκοσμίως. Μαύρη κορινθιακή σταφίδα υπάρχει στη βορειοδυτική Πελοπόννησο και στη Ζάκυνθο και ελάχιστη στην Κεφαλονιά, δηλαδή από τη Μεσσηνία μέχρι την Κορινθία, την Νεμέα και στη Ζάκυνθο και λίγη στην Κεφαλονιά. Πουθενά αλλού στον κόσμο. Με βάση τη βιογραφία δηλαδή δεν υπάρχει. Έχουν αποπειραθεί να κάνουν τη μαύρη σταφίδα και αλλού αλλά δεν έχουν πετύχει δηλαδή αυτό το προϊόν, τη μαύρη κορινθιακή σταφίδα. Επομένως, και όπως λέω χαρακτηριστικά, ελιές και λάδι γίνονται και αλλού σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου και μάλιστα τώρα τελευταία και άλλες χώρες όπως η Πορτογαλία η Τυνησία, η Τουρκία έχουν αυξήσει πολύ τις εκτάσεις και την παραγωγή του λαδιού πέρα από την Ισπανία.

Ι.Π. Και καλό λάδι…

Α.Β. Και καλό λάδι. Μάλιστα και η Τυνησία έχει σε μεγάλο ποσοστό βιολογικό λάδι. Λάδι λοιπόν υπάρχει και αλλού, καρπούζια υπάρχουν και αλλού, φράουλες υπάρχουν και αλλού, ελιές υπάρχουν και αλλού, αλλά σταφίδα δεν υπάρχει πουθενά αλλού. Αυτό είναι βασικό. Το δεύτερο είναι ότι η σταφίδα μπορεί να καλλιεργηθεί σε οριακά εδάφη, όπως λέω, δηλαδή σε ημιορεινά εδάφη και εκεί που δεν είναι αρδευόμενα. Η σταφίδα λοιπόν τώρα έχει περιοριστεί σε αυτά τα εδάφη και αν δεν κρατηθεί η τιμή της και εκριζωθεί η σταφίδα, τότε η μόνη εναλλακτική καλλιέργεια σε αυτά τα εδάφη είναι η ελιά. Η ελιά θα έχει δύο μειονεκτήματα: το πρώτο μειονέκτημα είναι δεν μπορεί να έχεις όλο σου το εισόδημα, να το στηρίξεις σε ένα προϊόν, γιατί δεν κάνεις διασπορά του ρίσκου, όπως λέμε, δεν μπορείς να βάλεις όλα τα αβγά στο ίδιο αυτό, όπως λένε οι παλιοί, και το δεύτερο είναι, όπως είπαμε, λάδι υπάρχει και αλλού και επομένως δεν εξαρτάται από την παραγωγή της Ελλάδας η τιμή του λαδιού, εξαρτάται από την παραγωγή της Ισπανίας, από την παραγωγή… και των άλλων χωρών. Τώρα η Τουρκία μας ανταγωνίζεται, η Πορτογαλία έχει φτάσει αυτό, η Τυνησία, το Μαρόκο. Επομένως δεν μπορεί να υπάρχει υποκατάστατο της σταφίδας σε αυτά τα εδάφη που καλλιεργείται η σταφίδα. Ένα άλλο που ξεχνάμε είναι ότι η σταφίδα έχει συντηρήσει το τοπίο στις περιοχές. Είναι χαρακτηριστικό ότι το τοπίο εδώ στην περιοχή που καλλιεργείται η σταφίδα είναι παρόμοιο με της Τοσκάνης. Η Τοσκάνη θεωρείται το καλύτερο αγροτικό τοπίο στον κόσμο. Η Τοσκάνη δεν πουλάει μόνο λάδι, κρασί, αυτά τα προϊόντα, πουλάει το τοπίο της. Είναι χαρακτηριστικό, όταν φιλοξένησα μια Γαλλίδα εδώ στην … και περάσαμε από τα μέρη της Αλφειούσας, της είπα κάποια στιγμή ότι… λέει είναι πολύ ωραίο το τοπίο, μονολόγησε, και της είπα ναι, μοιάζει με την Τοσκάνη και μου απάντησε ότι δεν μοιάζει με την Τοσκάνη, είναι καλύτερο από το τοπίο της Τοσκάνης. Αυτό λοιπόν το έχουμε παραβλέψει. Εάν λοιπόν… η σταφίδα επίσης είναι και μια ζώνη για την προστασία από τις πυρκαγιές. Αν φύγει η σταφίδα, τότε οι πυρκαγιές, η φωτιά μπορεί…

(27:13 – 35:35)

Ι.Π. Δημιουργεί φυσικές αντιπυρικές ζώνες

Α.Β. Ακριβώς, φυσικές αντιπυρικές ζώνες. Η σταφίδα δεν μπορεί να περάσει … αν έχετε προσέξει και στην περιοχή του Αιγίου αλλά και εδώ όπου υπάρχει σταφίδα υπάρχει αντιπυρική ζώνη. Αυτά λοιπόν δυστυχώς τα έχουμε παραβλέψει. Επομένως και πέρα των άλλων ότι η σταφίδα είναι ένα superfood, είναι ένα λειτουργικό τρόφιμο το οποίο μεταξύ των άλλων έχει και την ρεσβερατρόλη, είναι μια αντιοξειδωτική ουσία η οποία έχει ανακαλυφθεί την τελευταία δεκαετία ουσιαστικά και σύμφωνα με μερικούς ερευνητές και γιατρούς στο εξωτερικό η ρεσβερατρόλη είναι η πηγή της νεότητας, «the fountain of youth». Η σταφίδα λοιπόν και το κόκκινο κρασί είναι πλούσια σε ρεσβερατρόλη, δεν ξέρω αν έχετε ακούσει και το παράδοξο των Γάλλων. Το παράδοξο των Γάλλων που οφείλεται; Οφείλεται στο κόκκινο κρασί, άρα λοιπόν αντί να πίνουμε κόκκινο κρασί και να μεθάμε, μπορούμε να τρώμε σταφίδα η οποία έχει τη ρεσβερατρόλη, τη μαύρη σταφίδα.

Ι.Π. Και το κρασί είναι προϊόν ζύμωσης, ενώ η σταφίδα είναι εντελώς φυσικό προϊόν.

Α.Β. Η σταφίδα έχει αυτό το χαρακτηριστικό

Ι.Π. Το κρασί κάνει και καλό, κάνει και λίγο κακό, δεν λέω για τη μέθη, όχι και ως προϊόν ζύμωσης κάτι έχει.

Α.Β. Σταφίδα μπορεί να φας αρκετή και να μην πάθεις τίποτα αρκετό και συνέχεια. Και πράγματι η σταφίδα είναι ένα φυσικό προϊόν 100%. Ακόμα και η Σουλτανίνα για να γίνει ξανθιά, ξέρετε ότι περνάει μέσα από μια χημική, ας το πούμε, επεξεργασία, ενώ η σταφίδα είναι εντελώς φυσικό προϊόν. Δηλαδή η βιολογική σταφίδα, ας πούμε, που δεν υφίσταται και απεντόμωση είναι 100% φυσικό προϊόν και γι’ αυτό λοιπόν εμείς σαν Όμιλος Φίλων της Σταφίδας -θα πάμε και στον όμιλο- επειδή πιστεύουμε… είχαμε ένα συναισθηματικό δέσιμο με τη σταφίδα όλοι αυτοί που ξεκινήσαμε τον όμιλο και πιστεύουμε ότι είχε… για αυτό έχουμε κάνει την ημερίδα με τίτλο «Κορινθιακή Σταφίδα: Παρελθόν, Παρόν και Μέλλον». Είναι γνωστό βέβαια ότι η σταφίδα είχε παρελθόν και το τέλος του 19ου αιώνα ήταν το 70 με 80% των εξαγωγών και του συναλλάγματος της Ελλάδας, δηλαδή η σταφίδα ουσιαστικά έδωσε την ώθηση να αναπτυχθεί η Ελλάδα και μάλιστα όταν κατέρρευσε τότε η σταφίδα μετά την αυτή ήταν και η αιτία να γίνει η μετανάστευση στην Αμερική. Οι πρώτοι μετανάστες στην Αμερική το 1900 το τέλος του 19ου και αρχές του 20ου αιώνα ήταν εξαιτίας της κρίσης, της σταφιδικής κρίσης. Όπως οι πρώτοι μετανάστες στην Αμερική ήταν από την Ιρλανδία λόγω του περονοσπόρου της πατάτας, δεν ξέρω αν το ξέρετε. Οι Ιρλανδοί, το κύριο τρόφιμό τους ήταν η πατάτα. Το 1840 έπεσε περονόσπορος στην πατάτα και ένα εκατομμύριο κόσμος πέθανε από την πείνα, από το λιμό και ένα εκατομμύριο κόσμος μετανάστευσε στην Αμερική. Δηλαδή οι πρώτοι ουσιαστικά μετανάστες στην Αμερική ήταν οι Ιρλανδοί. Όλες οι βόρειο-ανατολικές πολιτείες, οι Γιάνκηδες δηλαδή οι Αμερικάνοι είναι Ιρλανδοί εξαιτίας του περονοσπόρου της πατάτας και οι Έλληνες λοιπόν που πήγαν στην Αμερική ήταν εξαιτίας της σταφιδικής κρίσης. Είχε λοιπόν παρελθόν η σταφίδα και βέβαια έγιναν και τότε και τα γεγονότα, η πολιτική κρίση, είχαν πέσει κυβερνήσεις θα έχετε δει, θα έχετε διαβάσει και το βιβλίο για τη σταφίδα της Τσίχλη. Έχει παρόν η σταφίδα γιατί ακόμα διατηρείται, αλλά πιστεύουμε ότι έχει μέλλον, γιατί είναι ένα λειτουργικό, ένα superfood, ένα λειτουργικό τρόφιμο. Είναι χαρακτηριστικά δηλαδή κάθε μέρα… ένας αντιπρίτανης από το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο… το Χαροκόπειο… ασχολείται πολύ με τα τρόφιμα. Σε μία παρουσίαση τελευταία, όταν του ζήτησα να ονοματίσει τέσσερα βιοδραστικά, τα κυριότερα βιοδραστικά προϊόντα της Ελλάδος, είπε ότι είναι το ελαιόλαδο, η μαστίχα της Χίου και η σταφίδα και τα μανιτάρια… και τα εδώδιμα είτε τα άγρια είτε …. Ήταν μέσα στα τέσσερα προϊόντα και ξέρουμε ότι έχουν γίνει ακόμα και κλινικές μελέτες από την Ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών που δείχνουν ότι η σταφίδα δεν έχει την… παρόλο που είναι γλυκιά… δεν δημιουργεί πρόβλημα σε αυτούς που έχουν διαβήτη, γιατί έχει φρουκτόζη περισσότερο παρά…

Ι.Π. Έχει φυσικά σάκχαρα και δεν ανεβάζει απότομα τον γλυκαιμικό δείκτη.

Α.Β. Ακριβώς, ακριβώς. Επομένως για πάρα πολλούς λόγους γι’ αυτό έχουμε ζητήσει και να γίνει ισχυρισμός υγείας για τη σταφίδα και να αναβιώσει το Ινστιτούτο της Σταφίδας, γιατί έχει πολλά να κάνει το Ινστιτούτο. Εγώ είχα βρει ετικέτα του Ινστιτούτου της Σταφίδας της δεκαετίας του 1950 που η ετικέτα έλεγε για χυμό από σταφίδα, jus de….

Ι.Π. Δεν είναι η σταφιδίνη αυτό; 

Α.Β. Όχι, δεν είναι η σταφιδίνη.

Ι.Π. Ήταν χυμός από σταφίδα 

Ι.Π. Πριν την αποξήρανση, δηλαδή, γινόταν χυμός; 

Α.Β. Ναι, ναι, ναι. Γινόταν χυμός, ναι. Δηλαδή υπήρχε μια ετικέτα από αυτό και ήταν από το Ινστιτούτο Σταφίδας. Το Ινστιτούτο δηλαδή της Σταφίδας έχει πάρα πολλά να κάνει. Ισχυρισμός υγείας λοιπόν, Ινστιτούτο Σταφίδας, διαφήμιση της σταφίδας και στην Ελλάδα. Δυστυχώς, καλά είναι και τα άλλα τα berries, τα οποία είναι εισαγόμενα τα περισσότερα,  αλλά η σταφίδα όμως είναι κάτι το μοναδικό. Και είναι και ελληνικό προϊόν 100%. Και ζητάμε να γίνει και μουσείο της Σταφίδας, για να θυμούνται οι παλιοί και να βλέπουν οι νέοι ότι η σταφίδα… τη σημασία που έχει η σταφίδα. Όπως λένε και οι ιστορικοί και μας έλεγε χαρακτηριστικά και ο Διονύσης ο Τραμπαδώρος, ακόμα και η κοινωνική ζωή της περιοχής καθοριζόταν από τη βιολογία της σταφίδας. Δηλαδή το πότε θα παντρευτούν, το πότε θα κάνουν τα παιδιά, το πότε θα… φρόντιζαν να είναι την περίοδο που είχαν τη δυνατότητα σε σχέση με τη σταφίδα, Με τον τρύγο, με το κλάδεμα. Ακόμα και η κοινωνική ζωή είχε σχέση με τη σταφίδα.

Ι.Π. Θυμήθηκα τώρα ένα δίστιχο που είχα δει στη Ζάκυνθο που έλεγε, τον Αύγουστο αν πάει καλά η σοδειά, σε παντρεύομαι. Κάπως έτσι το έλεγε. Δηλαδή αν δεν βρέξει, αν είναι καλή η παραγωγή, θα έχω πλούτη από τη σταφίδα, οπότε θα μπορούμε να παντρευτούμε.

Α.Β. Ακριβώς, ακριβώς.

(35:35 – 43:28)

Ι.Π. Είπατε πριν περονόσπορος, για τους Ιρλανδούς. Για πείτε μου για τον περονόσπορο και για τις άλλες ασθένειες της σταφίδας, εσείς ως γεωπόνος. Ποιος ήταν έτσι από τους μεγαλύτερους εχθρούς, κινδύνους; Παλιότερα; Αν υπάρχει τώρα αυτός; Φοβούνται τις ασθένειες το ίδιο οι σταφιδοκαλλιεργητές;

Α.Β. Παλιότερα πράγματι υπήρχε ο περονόσπορος. Και ο περονόσπορος μέχρι να ανακαλυφθεί ο χαλκός, κι ο χαλκός ανακαλύφθηκε με το βορδιγάλειο πολτό τότε και το βουργούνδειο πολτό στη Γαλλία τυχαία.

Ι.Π. Χαλκός και ασβέστης είναι αυτό;

Α.Β. Ναι, χαλκός και ασβέστης είναι. Τον ασβέστη τον βάζουμε για να εξουδετερώσει το ph του  χαλκού. Φτιάχνουμε τον βορδιγάλειο πολτό. Και υπάρχει και ο βουργούνδειος πολτός. Ε, τυχαία ανακαλύφθηκε από έναν παραγωγό στα αμπέλια της Γαλλίας, όταν είδε κάποιο… τυχαία ένα ψέκασμα με χαλκό, το αμπέλι δεν είχε προσβληθεί από το περονόσπορο.

Από τότε που ανακαλύφθηκε ο χαλκός έγινε πιο ήπια η αυτή, αλλά πράγματι υπέφεραν οι αγρότες τότε… είχαν πρόβλημα με τον περονόσπορο και με το ωίδιο, τη λόβα που λένε εδώ κοινώς. Τώρα, αυτά τα δύο, τα οποία είναι και φυσικά και τα οποία επιτρέπονται και στη βιολογική γεωργία, σε λελογισμένη βέβαια ποσότητα, κυρίως ο χαλκός… το θειάφι δεν έχει πρόβλημα, μπορούν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα. Έχουν όμως αναπτυχθεί τώρα και άλλα έντομα και άλλες ιώσεις που δεν υπήρχαν παλιά, όπως τώρα το τζιτζικάκι, ένα έντομο το οποίο υπήρχε, αλλά δεν δημιούργησε πρόβλημα. Και γιατί δεν δημιούργησε πρόβλημα; Γιατί τώρα ραντίζουν οι παραγωγοί με εντομοκτόνα για την ευδεμίδα και για άλλα έντομα και γύρω από τη σταφίδα και για άλλες καλλιέργειες, με αποτέλεσμα να μην έχει εχθρούς αυτό το τζιτζικάκι και να μπορεί να αναπτύσσεται ανάλογα με τη χρονιά, αν το ευνοήσουν οι κλιματικές συνθήκες, να αναπτύσσεται ανεξέλεγκτα. Με αποτέλεσμα να μπαίνουν σε έναν φαύλο κύκλο οι παραγωγοί, να ραντίζουν για το τζιτζικάκι, ραντίζοντας για το τζιτζικάκι σκοτώνουν και τα ωφέλιμα από το τζιτζικάκι και με αυτόν τον τρόπο επιδεινώνουν το πρόβλημα. Επομένως, πρέπει να ξαναγυρίσουμε σε μεθόδους με τις γνώσεις που έχουμε τώρα πλέον και με τα σκευάσματα που έχουν αναπτυχθεί αλλά και με τα εργαλεία που έχουμε στη διάθεσή μας. Μπορούμε να γυρίσουμε σε πιο ήπιες μεθόδους καλλιέργειας, χωρίς να επιδεινώνουμε και να επιβαρύνουμε και το προϊόν και το περιβάλλον. Δηλαδή, ουσιαστικά η σταφίδα πριν από τη δεκαετία του 1960 ήταν βιολογική, όπως ήταν και η ελιά. Τώρα, λοιπόν, την έχουμε κάνει συμβατική αλλά με αυτόν τον τρόπο έχουμε επιδεινώσει το πρόβλημα, έχουμε μειώσει και την ποιότητα της σταφίδας. Τώρα δεν δίνεται έμφαση στην ποιότητα, δίνεται έμφαση μόνο στην ποσότητα. Ένα άλλο καλό που είχε ο ΑΣΟ, είχε το ποιοτικό παρακράτημα, την β’ διαλογή και με αυτόν τον τρόπο ανάγκαζε τους παραγωγούς να έχουν καλή ποιότητα σταφίδας. Τώρα, δυστυχώς, οι παραγωγοί μετράνε τα κιλά και δεν μετράνε την εμφάνιση της σταφίδας.

Και αυτό, βέβαια, οφείλεται και στους παραγωγούς, πιστεύω και στους εμπόρους, αλλά και γενικότερα. Πρέπει, δηλαδή, να κρατήσουμε το προϊόν σε ένα πολύ καλό επίπεδο για να μπορεί να έχει αυτό, γιατί παρόμοιες με τη σταφίδα όταν είναι σε πολύ μεγάλο… υπάρχουν σταφίδες, αλλά οι οποίες δεν είναι τόσο λεπτές όπως είναι η κορινθιακή σταφίδα. Και ειδικά η σταφίδα που γινόταν παλιά, χωρίς τα λιπάσματα, τα συμβατικά λιπάσματα, δεν ήταν δυνατόν και με το χαράκι που γινότανε, δεν ήταν δυνατόν να γίνουν χοντρές οι σταφίδες, πάρα πολύ χοντρές σταφίδες. Τώρα έχω δει σταφίδα που μου έχει φέρει ένας εξάδερφός μου από το Ουζμπεκιστάν, μαύρη σταφίδα, να είναι χοντρή όπως η σουλτανίνα. Και γι’ αυτό, λοιπόν, υπάρχει κίνδυνος να υποκατασταθούν από τέτοιες σταφίδες που δεν έχουν καμία σχέση με την κορινθιακή σταφίδα. Γι’ αυτό, λοιπόν, πρέπει να κρατήσουμε και την ποιότητα της σταφίδας.

Ι.Π. Ήθελα να σας ρωτήσω και γι’ αυτό, ως γεωπόνος, τα κλήματα, τι διάρκεια ζωής έχουν;

Α.Β. Τα κλήματα έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής, δηλαδή, μπορεί να ζήσουν και 50 χρόνια, και ανανεώνονται βέβαια κατά τη διάρκεια της…

Ι.Π. Σήμερα όταν βάζουνε καινούρια, είναι το ίδιο ανθεκτικά, έχει αλλάξει κάτι, γιατί λένε ότι… 

Α.Β. Ναι, ναι, αντιφυλλοξηρικά. Οι αγρότες έχουν διαμαρτυρηθεί ότι τα αντιφυλλοξηρικά υποκείμενα… βέβαια, είναι από πιστοποιημένα φυτώρια και ανάλογα με την ανάλυση του εδάφους, γιατί υπάρχουν διάφορα υποκείμενα, αν είναι το κατάλληλο υποκείμενο και γίνει και ο σωστός χειρισμός, δεν νομίζω ότι υπάρχει πρόβλημα. Και αυτό το διαπιστώνουν και μετά από έρευνα και του Γεωπονικού Πανεπιστημίου, αλλά και των Ινστιτούτων, που είδανε ότι τελικά τα προβλήματα που ανακύψανε σε σταφίδες με αντιφυλλοξηρικά υποκείμενα, ήταν κυρίως από το κακό χειρισμό. Δηλαδή, οι αγρότες βάζανε τα καινούρια φυτέματα και ραντίζανε με Roundup και με ζιζανιοκτόνα όταν ήταν μικρά τα φυτά, οπότε τα ξεραίνανε ή χαλάγανε το μεταβολισμό τους και δεν ξεραινόντουσαν άμεσα, αλλά μετά από δύο, τρία, πέντε χρόνια εκφυλιζόντουσαν τα φυτά και ξεραινόντουσαν. Αυτό το έλεγαν και αυτοί. Τους έλεγε η ομάδα του Πανεπιστημίου και με επικεφαλής τον καθηγητή, λέει μη ραντίζετε, όχι δεν ραντίζουμε και έλεγαν ψέματα, λέει. Ήταν χαρακτηριστική περίπτωση. Επομένως, εάν γίνεται σωστή… και σωστός έλεγχος των φυτωρίων, γι’ αυτό και εμείς και σαν Όμιλος έχουμε εμπλακεί και σε όλη τη διαδικασία παραγωγής, να ξεκινάει η σωστή διαχείριση του προϊόντος από τη φύτευση μέχρι και την τελική παραγωγή, τότε δεν θα υπάρχει κανένα πρόβλημα.

(43:28 – 46:39)

Ι.Π. Ο Όμιλος Φίλων Σταφίδας, έχει συνεργασίες, έχει δει αν υπάρχει κάτι αντίστοιχο σε άλλες περιοχές σταφιδοπαραγωγές, στην Αιγιάλεια, στη Ζάκυνθο, στη Μεσσηνία;

Α.Β. Ο Όμιλος απευθύνεται σε όλους τους, σε όλες τις περιοχές της σταφίδας, αλλά κυρίως επειδή δραστηριοποιείται με τους εδώ τους, στην Ηλεία. Αλλά απευθύνεται σε όλους. Έχει έρθει σε επαφή. Έχουμε κάνει πολλές προσπάθειες, τότε στην περίοδο της κρίσης, από το 2020 ουσιαστικά μέχρι και το 2023, η σταφίδα η τιμή της είχε κατρακυλήσει ουσιαστικά. Δηλαδή ήταν το μόνο προϊόν στην περίοδο του κορονοϊού που αντί να αυξηθεί η τιμή, σε όλα τα τρόφιμα η τιμή αυξήθηκε εκτός από τη σταφίδα. Όχι απλώς δεν αυξήθηκε, έπεσε στο μισό. Εκεί που είχε δηλαδή το ‘18-19, 1,5 ευρώ περίπου το κιλό, έπεσε στο 0,70. Κάτω από το μισό. Με αποτέλεσμα να μην καλύπτει ούτε τα έξοδα παραγωγής. Τότε οι παραγωγοί άρχισαν να κόβουν τη σταφίδα. Εάν λοιπόν συνεχιστεί αυτό το πράγμα, τότε λοιπόν εμείς κάναμε πάρα πολλές σαν Όμιλος Φίλων Σταφίδας, πολλές παραστάσεις και στο Υπουργείο. Μέχρι και στον Πρωθυπουργό κάναμε ανοιχτή επιστολή, εκθέτοντας όλους αυτούς τους λόγους και προτείνοντας συγκεκριμένα μέτρα. Και ζητήσαμε να γίνει η Επιτροπή για τη Σταφίδα, που θα συμμετέχουν όλοι οι φορείς, και οι παραγωγοί και οι εξαγωγείς αλλά και οι υπηρεσίες, για να ξεκινήσει μία καινούρια πολιτική για τη σταφίδα. Από την αρχή δηλαδή. Να γίνει μία επανεκκίνηση με συγκεκριμένες προτάσεις. Δυστυχώς, δεν έχουμε καταφέρει να δημιουργηθεί αυτή η Επιτροπή και μία άλλη από τις προτάσεις μας είναι να γίνει διεπαγγελματική για τη σταφίδα. Η διεπαγγελματική θα φέρει κοντά και τους παραγωγούς και τους μεταποιητές και τους εξαγωγείς και τότε θα υπάρχει μία καλύτερη συνεννόηση και όλοι θα ενδιαφέρονται για το δάσος και όχι για το δέντρο, για την τύχη της σταφίδας γενικότερα. Γιατί ξέρουν και οι εξαγωγείς, όπως λένε και οι ίδιοι, σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις, εάν η σταφίδα αυτή… δεν θα έχουν λόγο ύπαρξης και αυτοί.

Και μάλιστα αν πέσει κάτω από μία κρίσιμη μάζα η ποσότητα, η παραγωγή της σταφίδας, τότε δεν θα υπάρχει δυνατότητα εξαγωγής.

Ι.Π. Παρ’ όλα αυτά είστε αισιόδοξοι για τη σταφίδα, θεωρείτε ότι έχει μέλλον. Είπαμε για το παρελθόν, είπαμε για το παρόν, τις δυσκολίες, τις παλιές καλές εποχές, αλλά πιστεύετε ότι έχει μέλλον.

Α.Β. Ναι.

(46:39 – 50:41)

Ι.Π. Τι είναι για σας η σταφίδα, γιατί την αγαπάτε και γιατί θεωρείτε ότι έχει μέλλον; Τι θα λέγατε τι είναι για εσάς;

Α.Β. Η σταφίδα είναι ένα εμβληματικό προϊόν. Όπως είπαμε, γιατί είναι μοναδικό και όσον αφορά τη θέση του και όσον αφορά την … σαν τρόφιμο, αλλά πιστεύω ότι έχει τη θέση της στην περιοχή και θέλω να πω, μου δίνετε ευκαιρία να πω και στους αγρότες, ότι εάν δεν κρατήσουν αυτό το προϊόν, τότε δυστυχώς θα μετανιώσουν, εάν θέλουν να μείνουν στην περιοχή. Η σταφίδα, δηλαδή, είναι και ένα προϊόν που θα συμβάλει στην περιφερειακή ανάπτυξη. Γιατί η ελιά, αν θα καλλιεργηθεί εκτός των άλλων μειονεκτημάτων, η ελιά μπορεί να την καλλιεργήσει και ένας συνταξιούχος με τηλεργασία, όπως λέμε. Να είναι στην Αθήνα και να καλλιεργεί ελιά σε ένα χωριό της Ηλείας. Σταφίδα, όμως, μπορούν να την καλλιεργήσουν μόνο σταφιδοκαλλιεργητές. Η σταφίδα έχει μια ειδική τεχνογνωσία. Η ελιά δεν είναι δύσκολο να καλλιεργηθεί από οποιονδήποτε. Η σταφίδα καλλιεργείται μόνο από αυτούς που έχουν καλλιεργήσει σταφίδα. Και σταφίδα, γιατί αυτή η γνώση έχει περάσει από γενιά σε γενιά, από παππού προς πάππο. Αυτοί οι τελευταίοι σταφιδοκαλλιεργητές, που είναι 50 και 60 χρόνων, έχουν μεγαλώσει στη σταφίδα. Έχουν διδαχθεί από τους γονείς τους τη σταφίδα. Την πονάνε τη σταφίδα. Εγώ τους βλέπω να μπαίνουν στη σταφίδα και να την παρακολουθούν συνέχεια τη σταφίδα. Την αγαπάνε τη σταφίδα. Και αυτό, λοιπόν, πρέπει να τους δώσουμε αυτή τη δυνατότητα να συνεχίσουν την αγάπη τους στη σταφίδα. Εάν φύγει αυτή η γενιά και φύγει η σταφίδα, δεν είναι εύκολο να ξαναφτιάξουμε Σταφίδα. Εάν φύγει, δεν θα ξαναγίνει σταφίδα, γιατί η σταφίδα έχει και ειδική τεχνογνωσία, όπως είπα, και έχει και κόστος να ξαναγίνει η σταφίδα.

Τώρα, λοιπόν, η σταφίδα δεν είναι μαρουλάκια, τα οποία τα βάζεις και σε τρεις μήνες παίρνεις παραγωγή. Η σταφίδα πρέπει να κάνεις μία προεργασία, θα περάσουν τέσσερα-πέντε χρόνια ουσιαστικά, θα κάνεις μία επένδυση μεγάλη, δεν θα παίρνεις εισόδημα για τέσσερα-πέντε χρόνια και πρέπει να αφιερώσεις πολύ χρόνο. Όταν μεγαλώνεις ένα φύτεμα, όπως λένε οι παλιοί, είναι σαν να μεγαλώνεις ένα μικρό παιδί. Όταν αρχίζει να περπατάει στα τέσσερα-πέντε χρόνια και να γίνεται αυτόνομο, έτσι είναι και η σταφίδα. Το κούρβουλο, το πρέμνο, όπως λέμε αυτό… το κλήμα, όπως λέμε … Γι’ αυτό πιστεύω ότι ακράδαντα στη σταφίδα και γι’ αυτό καλλιεργώ και τη σταφίδα, σε μικρή βέβαια αυτή, αλλά και προσπαθώ να διατηρήσω την ποιότητά της. Να είναι η παραδοσιακή σταφίδα όπως τη θυμόμαστε.

Ι.Π. Πολύ ωραία! Θέλετε να συμπληρώσετε κάτι άλλο.

Α.Β. Όχι

Ι.Π. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ.

Α.Β. Και εγώ ευχαριστώ που μου δώσατε την ευκαιρία να μιλήσουμε και να απευθυνθώ και σε αυτούς που θα μας ακούσουν, γιατί πιστεύω ότι είναι ιστορικές οι στιγμές που ζούμε, όσον αφορά τη σταφίδα και όσον αφορά την περιοχή. 

Ι.Π. Και το σημαντικό είναι αυτό ότι η σταφίδα έχει μέλλον, πρέπει να το πιστέψουμε αυτό. 

Α.Β. Ναι, ναι

Ι.Π. Ευχαριστώ πολύ.