(0:08 – 0:58)

Ι.Π. Καλησπέρα.

Γ.Π. Καλησπέρα.

Ι.Π. Ονομάζομαι Γιάννης Παπαγιαννόπουλος. Στο πλαίσιο της έρευνας που κάνουμε για τα «Πριμαρόλια στους δρόμους της μαύρης σταφίδας», καταγράφουμε προφορικές ιστορίες από ανθρώπους που έχουν ζήσει από τη σταφίδα και έχουν εμπειρίες και βιώματα. Θα ήθελα λοιπόν να ξεκινήσουμε με κάποιες πιο γενικές πληροφορίες για εσάς.

Θα μου πείτε πώς λέγεστε, πού γεννηθήκατε, λίγα πράγματα για τους γονείς σας, τι δουλειά έκαναν, το μορφωτικό επίπεδο και τι κάνετε σήμερα.

Γ.Π. Ονομάζομαι Γιώργος Παπαγεωργίου. Κατάγομαι από το Μαυρίκι Αιγιαλείας και είμαι παραγωγός σταφιδοκαλλιέργειας. Κάνω αυτή τη δουλειά και οι σταφίδες μου είναι στο Πετροβούνι, στο όριο Κουνινάς.

(0:59 – 2:11)

Ι.Π. Πότε έχετε γεννηθεί;

Γ.Π. Έχω γεννηθεί το 1974. Από τον πατέρα μου που μου έλεγε, τον πατέρα μου τον έζησα βέβαια, έζησα κοντά την καλλιέργεια. Εκεί έμαθα κοντά στον πατέρα μου έμαθα να καλλιεργώ, από μικρό παιδί κι εγώ.

Από όσο θυμάμαι τα μικρά παιδικά μου χρόνια, πήγαινα κοντά του, στη σταφίδα. Και από ό,τι μου είχε πει και ο ίδιος και οι παππούδες, οι γιαγιάδες ασχολούνταν με την καλλιέργεια της σταφίδας. Συνεχίζω κι εγώ παρόλο που κάνω και μία άλλη δουλειά, είμαι πυροσβέστης, αλλά το πονάω αυτό το προϊόν γιατί το έχω ζήσει από μικρό παιδί, είναι δύσκολη καλλιέργεια και επίπονη και με πολλά έξοδα.

Αλλά το αγαπάω γιατί έχω ζήσει από μικρό παιδί. Ξέρω ιστορίες, έχω δει την καλλιέργεια από τον πατέρα μου, τα πάντα. Μέχρι σήμερα, συνεχίζω.

(2:11 – 4:53)

Ι.Π. Οι γονείς σας είναι στη ζωή; Όχι, όχι, δεν είναι. Συγγενείς άλλοι που σας βοηθάνε, έχετε…

Γ.Π. Όχι, μόνος μου και πληρώνω μεροκάματα, όχι όλοι.

Ι.Π. Πολλά στρέμματα;

Γ.Π. Είναι γύρω στα 25 στρέμματα.

Ι.Π. Αυτά είχατε πάντα ή αυξήσατε εσείς, ή πουλήσατε…

Γ.Π. Είχα λιγότερα και τα έχω πάει εγώ εκεί.

Ι.Π. Με αυτή την περιουσία, με αυτή την έκταση, οι γονείς σας μπορούσαν να ζήσουν τότε όταν την καλλιεργούσαν ή έκαναν και άλλη δουλειά;

Γ.Π. Θα σας πω, οι γονείς μου δεν κάνανε άλλη δουλειά. Ασχολούνταν επαγγελματικά μόνο με την καλλιέργεια της σταφίδας. Με πολύ λιγότερα στρέμματα, όπως σας είπα τα 25 έχω φτάσει εγώ με κάποιες αγορές που έχω κάνει.

Με πολύ λιγότερα στρέμματα έζησαν αξιοπρεπώς. Μας ανάθρεψε. Μεγάλωσε τρία παιδιά.

Μας ανάθρεψε. Δεν μας έλλειψε τίποτα. Έφτιαξε σπίτι.

Με λιγότερα στρέμματα. Εγώ με αυτά και λίγα περισσότερα να είχα δεν θα μπορούσα να ανταπεξέλθω στις ανάγκες της ζωής. Γιατί σήμερα το κόστος καλλιέργειας της σταφίδας είναι πάρα πολύ πανάκριβο.

Φάρμακα πανάκριβα, λιπάσματα, γενικά … καύσιμα. Το κόστος καλλιέργειας έχει φτάσει στο απροχώρητο. Φόροι, φανταστείτε.

Ο πατέρας μου ήταν η μάνα μου και μία θεία μου που είχα. Δουλεύανε και οι τρεις αποκλειστικά. Τώρα να δουλεύουνε τρεις άνθρωποι και να έχουνε σαράντα στρέμματα σταφίδες, σας λέω.

Μόνο και μόνο να πληρώνουνε κοντά τετρακόσα ευρώ ΕΦΚΑ τον μήνα. Τελείωσε. Έσβησαν.

Δεν τα είχανε τότε αυτά. Να πληρώνουνε για την κοινωνική τους ασφάλιση. Τώρα πρέπει ο αγρότης, γενικά ο σταφιδοπαραγωγός να πληρώνει για την ασφάλειά του.

Το λιγότερο είναι 150 ευρώ η τελευταία κλίμακα να πληρώνει. Φανταστείτε τρία άτομα τότε να πληρώνουν. Να θες κοντά πέντε χιλιάδες τον χρόνο.

Αυτά περιμένεις να ζήσεις.

Ι.Π. Ενώ παλιά η ασφάλιση του στον ΟΓΑ ήταν πιο φτηνή και μπορούσες να μην κάνεις κάτι.

Γ.Π. Δεν είχες εισφορές εσύ στον ΟΓΑ καθόλου. Απλώς έβγαινες στη σύνταξη, δεν είχες, δεν πλήρωνες εισφορές. Τώρα φορολογίες, ΕΝΦΙΑ, δεν ξέρεις πού να πρωτοπληρώσεις.

Βέβαια και η τιμή της σταφίδας είναι πολύ εξευτελιστική. Δεν βγαίνει με τίποτα.

Ι.Π. Οι γονείς σας είχαν βρει αυτή την έκταση από τους δικούς τους γονείς.

Γ.Π. Έτσι ακριβώς. Από τον παππού. Την είχε βρει ο πατέρας.

Ι.Π. Εσείς τον είχατε προλάβει τον παππού.

Γ.Π. Όχι, όχι. Εγώ είμαι γενικά από την τρίτη γενεά που καλλιεργώ.

(4:54 – 6:47)

Ι.Π. Από τον πατέρα σας, τη μητέρα σας, είχατε ακούσει ιστορίες καθόλου για πιο παλιά ή ιστορίες που τους είχε πει ο παππούς σας για παλιότερα προβλήματα ή παλιότερες καλύτερες εποχές για τη σταφίδα.

Γ.Π. Πολύ, ναι. Έλεγε, μα έζησε και ο πατέρας μου τις καλές εποχές της σταφίδας και ο παππούλης μου, αλλά μου έλεγε και για τον πατέρα του αλλά θυμήθηκε και ο πατέρας μου. Τις έζησε.

Πολύ καλές εποχές της σταφίδας. Πολύ καλές τιμές. Με τις τιμές και με όλα αυτά.

Να σας δώσω να καταλάβετε. Μόλις ερχόταν η περίοδος της συγκομιδής της σταφίδας τότε υπήρχε ο ΑΣΟ που έβαζε μία τιμή ασφαλείας και έλεγε ότι εφέτος ξεκινάμε αυτή τη τιμή. Λοιπόν, τώρα δεν υπάρχουν αυτά τα πράγματα.

Ξεκινάς να δουλεύεις με το μέλλον αβέβαιο. Δηλαδή ξεκινάς με το χέρι στη τσέπη να πληρώνεις και δεν ξέρεις αν θα πάρεις ούτε τα έξοδά σου. Τότε λέγανε, ξεκινάει να σας δώσω ένα παράδειγμα, δύο ευρώ.

Λέει έβαλε ο ΑΣΟ δύο ευρώ. Καλή η τιμή. Ξεκινάμε.

Βέβαια δεν έμενε εκεί. Προχώρησε κι άλλο. Ήταν πολύ καλύτερα τα πράγματα.

Πάρα πολύ καλύτερα. Η επιδότηση ήταν… Όταν ξεκίνησε η επιδότηση ήταν αρκετά καλή.

Τώρα τα έχουν κόψει όλα. Η επιδότηση είναι πολύ μηδαμινή. Να σας πω, μήπως δεν αξίζει κιόλας να φτιάξεις τα χαρτιά να πάρεις επιδότηση.

Εκεί που τα έφτασαν τώρα είναι εξευτελισμός. Ζήσαμε πολύ καλές εποχές. Θυμήθηκα ιστορίες που είχε… πάντα υπήρχαν καλά πράγματα. Δηλαδή πληρωνόταν η σταφίδα. Δηλαδή άξιζε ο κόπος τους.

Τα βγάλανε πέρα.

(6:48 – 8:10)

Ι.Π. Πού πήγαιναν τη σταφίδα, στην Ένωση, σε εμπόρους…

Γ.Π. Εγώ τώρα την πάω στην Ένωση. Παλιά ο πατέρα μου την πήγαινε σε εμπόρους. Τότε η Ένωση δεν πολύ ευδοκιμούσε.

Πολύ πιο παλιά ήταν οι εμπόροι. Υπήρχαν εδώ τοπικοί. Θυμήθηκα κι εγώ πού την πήγαινε ο πατέρας μου.

Σας είπα, από μικρό παιδί, στον Δρούλια. Ήταν και άλλοι εμπόροι. Ήταν και η Ένωση, αλλά…

Δεν πολυέπαιρνε σταφίδα. Δεν πήγαινε ο κόσμος και πολύ τότε στην Ένωση. Τώρα υπάρχουν και 2-3 εμπόροι.

Τώρα είναι αποκλειστικός έμπορος. Γενικά είναι η Ένωση. Τότε πιο πολύ το παιχνίδι το παίζανε οι εμπόροι.

Ι.Π. Τώρα ξέρω ότι η τιμή της σταφίδας δίνεται στον παραγωγό μετά. Δηλαδή παραδίδει τη σταφίδα του τον Αύγουστο, Σεπτέμβριο. 

Γ.Π. Έτσι ακριβώς.

Ι.Π. Και μετά το χειμώνα, την Άνοιξη…

Γ.Π. Κοντά Χριστούγεννα δίνουν μία… σαν προκαταβολή. Αργότερα δίνουν και μια εξόφληση.

Ι.Π. Και τότε οριστικοποιείται η τιμή. Άρα ο παραγωγός παραδίδει τη σταφίδα του χωρίς να ξέρει πόσο κάνει. Σε αντίθεση με άλλα προϊόντα.

Γ.Π. Κουβαλάμε το προϊόν μας χωρίς να ξέρουμε τι θα πάρουμε. Δεν ξέρουμε καν αν θα βγάλουμε τα έξοδά μας.

(8:10 – 9:14)

Ι.Π. Αυτό γινόταν και παλιά;

Γ.Π. Όχι. Με το που πήγαινες στο προϊόν σου, πληρωνόσουν.

Ι.Π. Ήξερες δηλαδή… Ο ένας έμπορος την είχε δύο ευρώ, ο άλλος δύο και δέκα. Μπορείς να πεις ότι εγώ θα την πάω στο δύο και δέκα που θα πάρω καλύτερα λεφτά.

Γ.Π. Και τότε υπήρχε σιγουριά γιατί, όπως σας προείπα, υπήρχε ο ΑΣΟ. Ο Αυτόνομος Σταφιδικός Οργανισμός. Που ήταν του κράτους.

Και έβανε τιμή ασφαλείας. Και οπότε κι ο έμπορος δεν τον σύμφερε να την παίξει πιο κάτω. Δεν θα του πήγαινε κανένας.

Ο ΑΣΟ ήταν το στήριγμά μας. Έβανε την τιμή ασφαλείας. Βέβαια πήγαιναν και εκεί και στον ΑΣΟ, πήγαιναν και στους εμπόρους.

Και πήγαινε σε σίγουρα χέρια, που λέει ο λόγος. Με το που παρέδιδες το προϊόν σου ήξερες τι θα πάρεις. Δηλαδή τρύγαγες και ήξερες ότι θα πάρεις αυτά τα λεφτά.

Συν αν σου δώσουν κάτι άλλο ακόμα. Αλλά πήγαινε στο ΑΣΟ. Τώρα πάμε στο αβέβαιο.

Δεν γνωρίζουμε τι θα πάρουμε. Μπορεί και να μην πάρουμε και τίποτα.

(9:14 – 10:25)

Ι.Π. Τότε βέβαια μπορεί να μην είχες κίνητρο να κάνεις καλύτερη ποιότητα, γιατί είχες σίγουρη τιμή. Δηλαδή την ίδια τιμή θα έπαιρνα και εγώ που δεν είχα ας πούμε καλή σταφίδα, με εσένα που θα είχες καλύτερη.

Γ.Π. Όχι, όχι, όχι. Η ποιότητα ήταν ο πρώτος λόγος τότε. Υπήρχε καταρχήν η πρώτη ποιότητα, η σκιά. Τη θυμήθηκα κι εγώ τη σκιά.

Ι.Π. Ξήρανση δηλαδή σε σκιές.

Γ.Π. Ναι, σε σκιά. Πολύ καλή ποιότητα. Δηλαδή τρυγάγαμε και άμα έβλεπε ο πατέρας, αν θυμάμαι, καμιά κόκκινη σταφίδα μέσα στ’ αλώνι γινόταν χαμός.

Να τη βγάλει έξω δηλαδή η ποιότητα. Πρώτος λόγος ήταν η ποιότητα. Δηλαδή δεν σήκωνε να σκαρτέψει το προϊόν.

Και μόλις θα πήγαινε είτε στον έμπορο ή τον ΑΣΟ, την ελέγχανε. Κοιτάγανε και η ποιότητα, την πληρωνόταν πολύ πιο καλύτερα. Και μετά υπήρχε η κατηγορία ήλιος, όπως τώρα γενικά τη σταφίδα την παίρνουνε ήλιο.

Δεν υπάρχει σκιά. Στα λόγια. Ναι, καλά, τη φτιάξεις εσύ πολύ καλά.

Τη φτιάξω εγώ πολύ χειρότερα, τα ίδια θα πάρουν. Δυστυχώς δεν είναι καλό αυτό τώρα. Γιατί χαλάει η ποιότητα. Χαλάει η ποιότητα.

(10:26 – 11:32)

Ι.Π. Τότε αν κάποιος παραγωγός μια χρονιά δεν πήγαινε καλά, τι έκανε, δανειζόταν από την τράπεζα, έπαιρνε μια προκαταβολή από τον έμπορο;

Γ.Π. Υπήρχαν τα καλλιεργητικά δάνεια. Τα θυμήθηκα κι εγώ που το έλεγε ο πατέρας. Υπήρχαν τα καλλιεργητικά δάνεια, αλλά και οι εμπόροι δίνανε προκαταβολές.

Ι.Π. Και αν τελικά δεν πήγαινε καλά η παραγωγή ή μια βροχή, γιατί πάντα υπήρχε και ο φόβος…

Γ.Π. Βέβαια, βέβαια, οι καιρικές συνθήκες είναι…

Ι.Π. Τι γινόταν εκεί, χρεωνόταν;

Γ.Π. Χρεωνόταν.

Ι.Π. Οπότε την επόμενη χρονιά που θα είχε παραγωγή, στην ουσία…

Γ.Π. Και δεν είσαι και σίγουρος αν θα βγάλεις την παραγωγή ως πέρα.

Ι.Π. Αντιστάθμιζε το…

Γ.Π. Γιατί πρέπει να έχεις σύμμαχο, για να βγει η σταφίδα πέρα, πρέπει να έχεις σύμμαχο τον καιρό. Μέχρι και προτού, δηλαδή προτού την παραδώσεις, κινδυνεύεις να την χάσεις. Είναι ένα προϊόν πολύ δύσκολο.

Πολύ δύσκολο. Κινδυνεύει γενικά από τον καιρό. Δεν ξέρεις αν θα βγάλεις την παραγωγή ως πέρα.

(11:34 – 14:29)

Ι.Π. Ας δούμε λίγο κάποιες μνήμες και από την παιδική σας ηλικία. Ως παιδί πηγαίνατε στη σταφίδα;

Γ.Π. Συνέχεια. Από τότε που…

Ι.Π. Εννοώ και παιδί που πηγαίνατε και στο σχολείο με τα μαθήματά σας.

Γ.Π. Εννοείται …. Αλλά από τότε που θυμήθηκα κι εγώ, που λέει ο λόγος να είμαι παιδί, να καταλαβαίνω τον εαυτό μου… δηλαδή από πέντε χρόνια να σας δώσω να καταλάβεις, πήγαινα κοντά, με έπαιρνε κοντά ο πατέρα μου.

Έπαιζα στη σταφίδα, έβλεπα τι γινόταν. Από μικρό παιδί είδες που έλεγε ο πατέρα μου την κουβέντα «έχω γεννηθεί στο κλήμα». Εγώ δεν το καταλάβαινα αυτό.

Τώρα στις μέρες μου το λέω κι εγώ. Καταλαβαίνω την ουσία της κουβέντας. Δηλαδή τι εννοούσε. Από μικρό παιδί ότι είναι μέσα, γνωρίζει την καλλιέργεια, όλα τα πάντα. Από μικρό παιδί μέχρι σήμερα, καλή ώρα που είμαστε εδώ, κάθε μέρα μέσα στη σταφίδα.

Ι.Π. Και ήταν τότε και μια ευκαιρία να βοηθήσει ο ένας τον άλλον, μια οικογένεια την άλλη. Δηλαδή ο ένας συγγενής να πάει να βοηθήσει τον άλλον.

Γ.Π. Γινόταν, γινόταν αυτό. Γινόταν… όπως να σας δώσω ένα παράδειγμα στα χαράκια. Είναι οι λεγόμενες αλλαξιές που κάνανε. Δηλαδή σήμερα θα ερχόμασταν, η οικογένεια δικιά μου θα πήγαινε στη δικιά σας. Ήταν αναλόγως και με τις περιοχές. Γιατί το χαράκι δεν είναι ότι πάμε μια μέρα και χαρακώνουμε.

Ήταν αναλόγως την τοποθεσία που είναι το χτήμα και αναλόγως το καιρό γίνονται για να γίνει αυτή η δουλειά. Ναι, γινόσαντε αυτές οι αλλαξιές. Πηγαίνανε, βοηθήσατε πολύ.

Ι.Π. Το χαράκι, θα λέγατε, ήταν η πιο δύσκολη δουλειά από όλες τις σταφίδες.

Γ.Π. Εντάξει.

Ι.Π. Πολύ πιο τεχνική;

Γ.Π. Πολύ πιο τεχνική. Όλες οι δουλειές της σταφίδας και μόνο να πας να κάτσεις και να … να κοιτάξεις τη σταφίδα και να μπεις μέσα να ψάξεις είναι πολύ δύσκολο. Όλες οι δουλειές της σταφίδας είναι πολύ δύσκολες. Πολύ δύσκολες. Και για το χαράκι που είπατε είναι δουλειά τεχνική.

Ι.Π. Άρα δεν την έκαναν όλοι. 

Γ.Π. Ε, βέβαια, εντάξει. Μπορεί να την κάνει και κάποιος άλλος, αλλά πώς θα την έκανε. Όντως, απαιτεί πολύ τέχνη.

Ι.Π. Σήμερα, βέβαια, δεν χρησιμοποιείται αυτή η παραδοσιακή μέθοδος ή μάλλον δεν χρησιμοποιείται από όλους.

Γ.Π. Δεν χρησιμοποιείται από όλους. Και γίνεται με χημικούς τρόπους, με ρέντια και με τέτοια.

Ι.Π. Για να πετύχουμε το αποτέλεσμα να κρατήσει τους χυμούς και να γίνει καλύτερη.

Γ.Π. Αλλά η καλύτερη ποιότητα, οφείλω να σας πω, είναι με το παραδοσιακό με το χαράκωμα. Καμία σχέση σταφίδα που θα βγει χαρακωμένη, με την ραντισμένη… το 99,9%, δεν κάνει αυτή τη δουλειά. Κι εγώ ο ίδιος κάνω αυτή τη δουλειά.

Θυμάμαι παλιά που ήταν ο πατέρας μου, που το ξεκίνησα κι εγώ, χαρακώναμε. Μετά έφτασε κάποια στιγμή που…

(14:30 – 16:33)

Ι.Π. Οι γυναίκες και οι άντρες συμμετείχαν ισότιμα στις δουλειές του αμπελιού;

Γ.Π. Όχι ισότιμα. Δηλαδή, να σας δώσω να καταλάβετε, τον κλάδο τον έκανε ο πατέρας μου. Οι γυναίκες δεν κάνουν τον κλάδο, πολύ σπάνια. Στο χαράκι, ναι. Τον κλάδο, όχι. Γιατί είναι, μη σας πω, ο κύριος… ο κλάδος και το χαράκι είναι ο τρύγος.

Δηλαδή, είναι μία δουλειά πολύ τεχνική. Πολύ τεχνική και ο κλάδος. Δεν πήγαινε όποιος και όποιος εκεί.

Ειδικά στον κλάδο. Σε όλες τις άλλες τις δουλειές, στο χαράκι, στον τρύγο, στο άπλωμα, στα αλώνια, βοήθαγε όλη η οικογένεια. Γενικά και στα ρέντια, μόνο οι άντρες.

Ήταν κάποιες δουλειές που και ακόμα τώρα μόνο οι άντρες, γιατί ήταν πολύ πιο βαριά, πιο επίπονη η εργασία αυτή.

Ι.Π. Εργάτες παίρνατε;

Γ.Π. Βεβαίως.

Ι.Π. Και άντρες και γυναίκες;

Γ.Π. Και άντρες και γυναίκες.

Ι.Π. Από την περιοχή μας ή από άλλες περιοχές θυμάστε;

Γ.Π. Συνήθως ερχότανε εργάτες από την Άρτα. Από την Άρτα, από τη Ρούμελη γενικά. Υπήρχαν και ντόπιοι, αλλά πολλοί ερχόσαντε από εκεί πέρα, από αυτές τις περιοχές που σας είπα.

Δηλαδή, υπήρχε κάθε καλοκαίρι στον τρύγο, υπήρχε ζωή στα ληνά που λέμε. Τα σπίτια εκεί πάνω στις σταφίδες, τα λεγόμενα ληνά. Υπήρχε κόσμος πολύς, χαμός, εργάτες πολλοί.

Ι.Π. Και την περίοδο της ξήρανσης ή μετά έφευγαν;

Γ.Π. Πολύ λίγοι κρατούσανε για την περίοδο της ξήρανσης. Γενικά, το 90% των εργατών έφευγε, μετά τον τρύγο φεύγανε. Και μετά οι οικογένεια ασχολούνταν με την εξήρανση στις σταφίδες.

Ι.Π. Αυτοί όταν έρχονταν εδώ, πού μένανε; Στα ληνά;

Γ.Π. Μένανε εκεί στα ληνά. Υπήρχαν κάποια σπίτια εκεί κοντά, δίπλα. Γενικά, στις οικογένειες εκεί μαζί με εμάς, μένανε κι αυτοί.

(16:33 – 17:53)

Ι.Π. Θυμάστε ιστορίες από τον τρύγο, τότε που ήταν πολύς κόσμος, είτε ευχάριστες, είτε και δυσάρεστες;

Γ.Π. Δυσάρεστες μόνο όταν είχε τον παλιόκαιρο, που τρέχανε όλοι γονείς, εργάτες να σκεπάσουν τ’ αλώνια, να μαζέψουν τη σταφίδα. Αυτές ήσαντε οι δυσάρεστες ή δύσκολες στιγμές. Μετά όλες οι στιγμές ήτανε ευχάριστες. Τρύγος… γινότανε όλα με χαρά. Όλα με χαρά γινότανε.

Ι.Π. Σήμερα είναι το ίδιο;

Γ.Π. Όχι, δεν είναι το ίδιο. Δεν είναι το ίδιο σήμερα. Σήμερα δεν υπάρχουν αυτοί οι εργάτες.

Δεν έρχονται, έχουν πάψει πλέον. Τώρα από τη στιγμή που ήρθανε εργάτες από την Αλβανία, γενικά οι εργάτες όλοι είναι Αλβανοί. Παίρνουμε τους Αλβανούς, πάμε τρυγάμε, φεύγουμε.

Δηλαδή σπάνια τώρα βλέπεις άνθρωπο να μένει στα χτήματα. Παλιά μετακομίζαμε. Την περίοδο της καλλιέργειας, της συγκομιδής, απαραιτήτως όλοι, οικογενειακώς.

Όλοι γέμιζαν τα ληνά. Τώρα πάμε το πρωί, τρυγάμε το μεσημέρι, φεύγουμε. Δεν καθόμαστε.

(17:53 – 19:30)

Ι.Π. Παλιά μακινάρατε τη σταφίδα;  Είχατε δική σας μάκινα;

Γ.Π. Εγώ θυμήθηκα προτού πάρουμε μάκινα, που την κοσκινάγαμε. Θυμήθηκα την κοσκίνα.

Ι.Π. Πολύ πιο δύσκολο.

Γ.Π. Βέβαια. Άντε να κοσκινίσεις τώρα πως σταφίδα. Κοσκινάγα εγώ με τη θειά μου, ο πατέρα μου με το σάρωμα την καθάριζε και μετά πήραμε μάκινα.

Εγώ θυμήθηκα και την κοσκινά. Λιχνάγανε, όταν είχε αέρα για να φύγουν τα τσίγκανα. Βέβαια.

Και μετά πήραμε μάκινα. Δηλαδή έχω κάνει και την καλλιέργεια πριν τη μάκινα.

Ι.Π. Τώρα έχετε μάκινα;

Γ.Π. Βεβαίως.

Ι.Π. Και πάλι μακινάρετε, χρειάζεται να τη μακινάρετε ή όχι;

Γ.Π. Τώρα την παίρνουνε και αμακινάριστη. Αλλά με λιγότερη τιμή. Εγώ συνεχίζω να κάνω αυτή τη δουλειά. Την παραδοσιακή δουλειά. Όπως με είχαν μάθει οι δικοί μου.

Ι.Π. Η μάκινα αυτή που έχετε είναι η ίδια που είχατε ή έχετε πάρει καινούργια.

Γ.Π. Όχι, η ίδια που είχα. Η πρώτη που είχε πάρει ο πατέρας μου.

Ι.Π. Χειροκίνητη;

Γ.Π. Ήταν χειροκίνητη. Και μόλις ήρθε το ρεύμα και πέρασαν είναι, βάλαμε μοτέρ και τώρα τη δουλεύουμε το ρεύμα. Τη θυμήθηκα που τη δούλεψα δηλαδή 2-3 χρόνια, τη δούλεψα χειροκίνητη.

Ι.Π. Με το μοτέρ είναι πολύ πιο εύκολη δουλειά.

Γ.Π. Εννοείται, εντάξει. Όταν έφυγα από την Κοσκίνα και πήγαμε στη μάκινα ήταν φανταστείτε πολύ πιο καλύτερα. Όταν μπήκε και το μοτέρ ακόμη καλύτερα. Τώρα υπάρχει γενικά για τη σταφίδα μηχανική καλλιέργεια και αυτό βοηθάει κατά πολύ.

(19:32 – 23:50)

Ι.Π. Σήμερα για να ζήσει κάποιος μόνος με σταφίδα, να μην κάνει άλλη δουλειά, πόσα στρέμματα πρέπει να έχει.

Γ.Π. Να δουλεύεις ο άντρας, η γυναίκα και ένα παιδί. Άμα θα πεις να τις πληρώσεις όλες αυτές τις εργασίες τη σημερινή ημέρα παράτα τα μπήκες μέσα. Όχι, καθόλου, δεν συμφέρει.

Ι.Π. Κινήσεις για ομάδες παραγωγών ή πιο μικρές ενώσεις που θα μπορούσαν να προωθήσουν το προϊόν κάποιοι αγρότες μόνοι τους χωρίς να πηγαίνουν στον έμπορο ή στην ένωση πιστεύω ότι θα έδιναν κάτι καλύτερο στο εισόδημα των παραγωγών.

Γ.Π. Πιστεύω πως αυτό θα ήταν ένα καλό κίνητρο. Θα μπορούσε.

Ι.Π. Είναι δύσκολο να συνεργαστούν.

Γ.Π. Τίποτα δεν είναι δύσκολο. Πιστεύω ότι αν μαζευόσατε κάποιοι παραγωγοί σωστοί πιστεύω με λίγη οργάνωση μπορούμε να το πετύχουμε αυτό.

Ι.Π. Οι γνώσεις που έχετε πάρει από τους γονείς σας φτάνουν για να καλλιεργήσετε σταφίδα ή έχετε πολλές φορές αποταθεί σε γεωπόνος, σε ανθρώπους πιο ειδικούς;

Γ.Π. Σπάνια σε γεωπόνο. Γιατί ο καλός παραγωγός είναι και γεωπόνος για το χτήμα του. Βέβαια χρειάζεται και ο γεωπόνος. Ο γεωπόνος είναι ο γιατρός. Γιατί αν δεν πας και στο γεωπόνο… για το παραμικρό δεν πάω. Με έχουν βοηθήσει πολλές οι γνώσεις που πήρα από τους δικούς μου.

Ι.Π. Εσείς έχετε οικογένεια, έχετε παιδιά. Όχι, δεν είμαι παντρεμένος. Φαντάζομαι πως με αυτά τα στρέμματα που έχω, παρόλο ότι τα έχω ανανεώσει όλα.

Γ.Π. Είναι όλα αντιφυλλοξηρικά, είναι όλα ποτιστικά. Καλή παραγωγή πάω. Φαντάζομαι πως αν είχα μόνο αυτά δεν τα έβγαζα πέρα.

Σας είπα κάνω και δεύτερη δουλειά εγώ. Δεν έχω κάποιο πρόβλημα. Αλλά δεν είναι έτσι επειδή εσείς εγώ κάνω μια δεύτερη δουλειά και έχω εισόδημα.

Γενικά ο κόσμος που έχει μόνο τη σταφίδα.

Ι.Π. Η περιοχή που έχετε τα αμπέλια είναι περιοχή που έχει κατά κύριο λόγο σταφίδες και ελιές.

Γ.Π. Ναι, πολύ λιγότερες ελιές. Πιο παλιότερα δεν υπήρχε ελιά, σπάνια. Αλλά τώρα μεγάλωσαν οι αμπέλια. Δεν βοηθάνε οι τιμές, τα παρατάνε, τις κόβουν τις σταφίδες και βάλουν ελιές. Γιατί δε, οι τιμές είναι εξευτελιστικές. Δεν συμφέρει να την καλλιεργείς τώρα τη σταφίδα.

Δεν συμφέρει. Το κόστος καλλιέργειας είναι πανάκριβο. Μόνο τα καύσιμα…

Ι.Π. Γιατί συνεχίζετε και το κάνετε εσείς; 

Γ.Π. Δεν έχουμε μάθει να κάνουμε κάτι άλλο. Την γνωρίζουμε αυτή την καλλιέργεια.

Την γνωρίζουμε. Και ο τόπος μας δεν παίρνει και κάτι άλλο και να βάλουμε κάτι άλλο. Και είναι ένα προϊόν που η σταφίδα θα το βάλεις, δηλαδή θα τη φυτέψεις τη σταφίδα την πρώτη χρονιά.

Την δεύτερη, την τρίτη θα ξεκινήσεις να παίρνεις εισόδημα. Είναι το μόνο προϊόν που σου δίνει κάθε χρόνο εισόδημα. Όλα τα χρόνια δεν μας άφησε ποτέ.

Το πονάμε δεν μπορούμε να το αφήσουμε. Αλλά μας βάζει μέσα. Σας είπα , είναι το μόνο προϊόν που σου δίνει κάθε χρόνο σοδειά.

Βέβαια. Αν έχουμε σύμμαχο τον καιρό. Για παράδειγμα , η ελιά δε σου δίνει κάθε χρόνο εισόδημα .

Η σταφίδα θα σου δώσει κάθε χρόνο. κι άμα έχεις σύμμαχο τον καιρό, θα πηγαίνεις καλά. Τιμή να είχαμε…

(23:35 – 25:36)

Ι.Π. Τι εικόνα έχετε από τους συναδέλφους σας, παραγωγούς, μεγαλύτερους, στην ηλικία σας, νεότερους, τι λένε, πώς βλέπουν το μέλλον της Σταφίδας, δηλαδή είναι αισιόδοξοι, είναι απογοητευμένοι;

Γ.Π. Είναι απογοητευμένοι. Το βλέπουν αβέβαιο. Το βλέπουν αβέβαιο.

Απογοητευμένοι. Γιατί εγώ, εντάξει, θεωρούμαι μικρός παραγωγός, να είμαι για μεγάλους παραγωγούς τώρα, να έχουν 100 στρέμματα, 80 στρέμματα, εντάξει. Αυτή δεν είναι και πολλή, αλλά γενικά η πλειοψηφία με 50-60 στρέμματα είναι πολλή.

Το μέλλον αβέβαιο. Τα παρατάνε. Ενώ παλιά παίρναμε μια επιδότηση καλή.

Καταρχήν δεν μας βοηθάει το κράτος. Καθόλου. Επιδοτήσεις τις κόψανε.

Αφού θα δίνει επιδότηση να υπάρχει και έλεγχος από το κράτος. Εγώ απαιτώ να υπάρχει έλεγχος. Γιατί καλλιεργώ.

Πριν τη συγκομιδή να έρθει να μου κάνει έλεγχο το κράτος. Αν δεν έχω καλλιεργείς να μου δώσουν επιδότηση ούτε τίποτα. Ενώ καλλιεργώ τώρα εγώ και παίρνει επιδότηση ο άλλος που τα έχει παρατήσει.

Άστο, αυτή τη λίγη. Δεν μιλάμε για πιο παλιότερα που υπήρχαν τα πολλά. Άστο, τότε ήταν το καλύτερο για αυτόν.

Δούλευα εγώ και αυτός θα έπαιρνε χωρίς να κάνει τίποτα. Να μας δώσει την επιδότηση αλλά να υπάρχει και έλεγχος. Ότι έχεις καλλιεργήσει το χτήμα σου.

Ο σωστός παραγωγός δεν είναι να φοβάται τίποτα. Γι’ αυτό και άλλα παιδιά, συνάδελφοι που έχουν χτήματα πολλά το μέλλον είναι αβέβαιο. Δεν έχουν αισιοδοξία καθόλου.

Γιατί με αυτά που βλέπουμε, τη μια χρονιά έχει ένα ευρώ, την άλλη έχει 70 λεπτά, την άλλη έχει… τίποτα, δεν βγαίνουν τα έξοδα. Σας είπα, κάνουμε τη συγκομιδή και δεν ξέρουμε.

Μπορεί για μας μόνο. Δεν μας δίνουν και τίποτα. Ποιος το ξέρει.

(25:37 – 27:24)

Ι.Π. Μάλιστα. Για να πάμε πίσω πάλι λοιπόν και στην παιδική ηλικία και σε αυτά που έχετε ακούσει από τους γονείς σας. Ιστορίες από τα ληνά ή ιστορίες που είχαν γίνει είτε στο δικό σας αμπέλι, είτε σε άλλο που θα μπορούσαν να έχουν κάποιον ενδιαφέρον ή να είναι λίγο, ας πούμε, περίεργες; Είχατε ακούσει καθόλου.

Γ.Π. Όχι, δεν είχα ακούσει. Εντάξει, συνήθως σας είπα, όπως προείπαμε, στα ληνά, εκεί και με τους εργάτες. Εντάξει, ήταν μέρες χαράς ο τρύγος. Γλέντι γινόταν εδώ. Όχι, δεν έχω κάτι περίεργο. Δεν έχω αναμνήσεις από κάτι τέτοιο.

Ι.Π. Ο τρύγος πόσο κρατούσε;

Γ.Π. Ο τρύγος κρατούσε 20 μέρες, 25.

Ι.Π. Ξεκινούσατε παραδοσιακά…

Γ.Π. Εμείς θυμάμαι μετά το 15 Αυγούστου την άλλη μέρα από τις 15 Αυγούστου ξεκινάγαμε τρύγο.

Ι.Π. Στα πιο πεδινά;

Γ.Π. Πιο πεδινά… ξεκινάγανε γύρω στις 6 Αυγούστου. Εκεί, 5 με 6 Αυγούστου, ξεκίναγε ο τρύγος.

Ι.Π. Και πιο πάνω (ορεινά);

Γ.Π. Και πιο πάνω και προχωράγαμε. Δηλαδή, να σας δώσω να καταλάβετε, στην Κουνινά που είναι πιο ορεινά, βάνανε και το Σεπτέμβρη. Τώρα, να σας δώσω να καταλάβετε, εγώ ξεκινάω 10 Σεπτέμβρη.

Οι καιρικές συνθήκες έχουν αλλάξει, τα έχω κάνει ποτιστικά και έρχονται πιο αργά. Ενώ τότε δεν ήταν, τον πατέρα μου που βρήκα, δεν τα είχα ποτιστικά και ήταν πιο… Η συγκομιδή γινόταν πολύ πιο γρήγορα. Τώρα έχω πάει πιο πίσω.

(27:24 – 28:22)

Ι.Π. Η κλιματική αλλαγή έχει επηρεάσει;

Γ.Π. Βέβαια. Και βέβαια έχει επηρεάσει. Πάρα πολύ.

Ι.Π. Τι βλέπετε δηλαδή στην καλλιέργεια; Τι διαφορές; Αν δεν ήταν ποτιστικές, θα ήταν πιο δύσκολα τα πράγματα;

Γ.Π. Αν δεν ήταν ποτιστικές, τελείωσε. Δηλαδή, θα σας δώσω ένα παράδειγμα φέτος με τους καύσωνες. Ο καύσωνας έκανε ζέστες τέσσερις μήνες και οι ζέστες ήταν κάθε μέρα συνεχόμενες.

Ο καύσωνας ήταν παρατεταμένος. Να σας δώσω, καταλάβετε, εγώ πότισα 10 φορές φέτος. Εάν δεν υπήρχε… το νερό, τέρμα, θα είχανε ξεραθεί.

Και μπορώ να σας πω ότι έβγαλα και πολλή παραγωγή. Δηλαδή, από όλα τα χρόνια που θυμάμαι, όλα τα χρόνια με τη σταφίδα, φέτος ήταν η καλύτερη μου χρονιά. Σε σχέση με το υπόλοιπο κόσμο που δεν έβγαλε τίποτα.

Σβήσαν τα χτήματα. Καταστροφή. Καταστροφή μεγάλη.

(28:22 – 28:56)

Ι.Π. Ήταν λίγο αυξημένη η τιμή της σταφίδας;

Γ.Π. Ήτανε λίγο αυξημένη και τώρα από ό,τι ακούω, έχει φτάσει κοντά τα τρία ευρώ. Τώρα έχει φτάσει κοντά τα τρία ευρώ. Βέβαια, για αυτούς που έχουν σταφίδα, όποιος έχει φυλάξει.

Ι.Π. Και πάλι, βέβαια, δεν είναι καλή τιμή, αλλά τουλάχιστον δεν είναι αυξημένη η χρονιά που ήτανε.

Γ.Π. Δεν είναι και η εξευτελιστική τιμή στα 70 λεπτά που είχαμε πάρει πριν λίγο καιρό στο 1,5 ευρώ. Δεν είναι και εξευτελιστική, ντάξει. Καλή είναι.

(28:57 – 30:31)

Ι.Π. Εσείς, πέρα από την δουλειά στην παραγωγή, στην καλλιέργεια και στο κουβάλημα, στον έμπορο, έχετε κάνει και κάποια άλλη δουλειά σχετικά με τη σταφίδα; Έχετε δουλέψει σε κάποιο σταφιδεργοστάσιο;

Γ.Π. Έχω δουλέψει. Παλιότερα, μόλις απολύθηκα από φαντάρος, είχα δουλέψει στο εργοστάσιο το οποίο υπάρχει ακόμη και εμπορεύεται σταφίδα… στον Κουνινιώτη.

Είχα δουλέψει για δύο χρόνια. Δηλαδή, εκτός από την καλλιέργεια έχω δουλέψει και στη συσκευασία της σταφίδας.

Ι.Π. Έχετε δει όλη τη διαδικασία. Και τον πρωτογενή τομέα.

Γ.Π. Ναι, βέβαια. Έχω δει και πώς γίνεται, τη συσκευασία, όλα τα πάντα.

Ι.Π. Τότε ήταν πολλοί εργάτες. Δεν ξέρω πόσους έχει σήμερα. Φαντάζομαι παλιότερα, εκείνη την εποχή, θα είχε πιο πολλούς εργάτες στο εργοστάσιο.

Γ.Π. Δεν ξέρω σήμερα πόσους εργάτες, αλλά τότε ήταν αρκετοί. Ήταν αρκετοί. Πιστεύω, οι ίδιοι θα είναι.

Ι.Π. Άντρες, γυναίκες. Μισοί-μισοί περίπου.

Γ.Π. Περισσότερες οι γυναίκες, γιατί ήταν οι γυναίκες μέσα στη συσκευασία. Οι άντρες ήταν στην πιο βαριά δουλειά, πίσω στο τσουβάλι. Εγώ να σας δώσω, καταλάβατε, δούλευα και στον τροφοδότη που ρίχναμε, δούλευα και στη συσκευασία.

Μέσα στη συσκευασία, γενικά, ήταν σχεδόν γυναίκες.

Ι.Π. Και ήταν μια δουλειά δύσκολη, ήταν μια δουλειά που απέδιδε, είχε καλή αμοιβή;

Γ.Π. Καλή αμοιβή είχε. Εντάξει, ήταν δύσκολη δουλειά, γιατί είχε φορτο-ξεφόρτωμα… στο τσουβάλι. Στη συσκευασία ήταν πολύ πιο αλαφριά η δουλειά.

Πολύ πιο καλύτερα. Το μεροκάματο ήταν ικανοποιητικό.

(30:38 – 34:11)

Ι.Π. Έχετε κάτι άλλο που μπορεί να έτσι να σας ήρθε στο μυαλό, την ώρα που συζητάμε όλα αυτά για τη σταφίδα, από την καλλιέργεια, από την εμπορία, από τις ιστορίες που σας έλεγαν οι γονείς σας για παλιότερα.

Γ.Π. Θα σας πω, θα σας πω. Όσο για την καλλιέργεια. Προτρέχω λίγο πιο πίσω.

Εκεί που είπαμε για τους καύσωνες. Εγώ, εντάξει, ένας ήμουνα, άντε και άλλοι, να βγάλαμε σταφίδα. Το σύνολο όμως, ο κόσμος έπαθε ζημιά, από τον καύσωνα.

Και έγινε και αναγγελία να έρθει ο ΕΛΓΑ να ελέγξει για τις ζημιές.

Ι.Π. Ο ΕΛΓΑ είναι ο οργανισμός που δίνει…  στις ασφαλίσεις.

Γ.Π. Εκεί δεν μας βοηθάει καθόλου. Δεν μας πληρώνει σχεδόν τίποτα. Σχεδόν τίποτα.

Δεν ξέρω, είναι δεμένα τα χέρια των γεωπόνων. Παίρνουν εντολές από τους επόπτες. Παίρνουν εντολές από τα Υπουργεία.

Αυτό δεν το γνωρίζω εγώ.

Ι.Π. Πάντως ξέρω και λέω ότι, η ανταμοιβή μας, δεν αναγνωρίζει την καταστροφή.

Γ.Π. Δεν αναγνωρίζει την καταστροφή. Περνάει, κάνει έλεγχο. Δηλαδή, ευχαριστιόμαστε να βγει παραγωγή μας πέρα.

Να μην πάθουμε ζημιά. Άμα πάθουμε ζημιά, τελείωσες.

Ι.Π. Ως παραγωγοί πληρώνετε  ασφάλιση; Σας κρατάνε κάποια χρήματα από την…

Γ.Π. Βεβαίως, κανονικά. Άμα δεν πληρώσεις την ασφάλεια, δεν δικαιούσαι για αποζημιώσεις, για τέτοια πράγματα. Δεν θα δώσει πληρωμή.

Χώρια ότι πληρώνουμε την ασφάλειά μας. Κάποια στρέμματα σου αναλογεί… Μόλις κάνεις αίτηση, πληρώνεις και δύο ευρώ το στρέμμα.

Ξαναπληρώνουμε. Και το αποτέλεσμα; Μηδέν τίποτα.

Τίποτα. Εδώ, στην περιοχή μας, ο ΕΛΓΑ, τη σταφίδα, δεν αποζημιώνει καθόλου.

Ι.Π. Και θεωρείτε ότι με τον ΑΣΟ ήταν καλύτερα τα πράγματα παλιά;

Γ.Π. Πολύ πιο καλύτερα.

Ι.Π. Η τράπεζα η Αγροτική βοηθούσε; Εννοώ στα καλλιεργητικά δάνεια. Επηρέασε το κλείσιμο τους παραγωγούς ή όχι;

Γ.Π. Εντάξει. Η τράπεζα κοίταγε να βοηθήσει τον παραγωγό. Γενικά, η τράπεζα δεν κοιτάει να βοηθήσει τον παραγωγό.

Η τράπεζα κοίταγε εντάξει, πήγαινε σου, δίνει κάποιο δάνειο όταν το χρειαζόσουν, το πληρώνεις. Αυτή ήταν η βοήθεια. Πάρε, δώσ’ μου.

Η τράπεζα τη δουλειά της κάνει. Ο ΑΣΟ όμως ήταν στήριγμα. Είχαμε κάτι σίγουρο.

Από τη στιγμή που έκλεισε ο ΑΣΟ, το μέλλον για τη σταφίδα είναι αβέβαιο.

(33:37 – 34:11)

Ι.Π. Θυμάστε συγκεντρώσεις, συλλαλητήρια, διεκδικήσεις των παραγωγών για καλύτερες τιμές που να έχουν γίνει…

Γ.Π. Θυμάμαι εγώ τώρα στις μέρες μου δεν υπήρχε ΑΣΟ.

Ι.Π. Ναι, ναι.

Γ.Π. Ναι, ναι, βεβαίως. Μην σας πω, γίνονται συνέχεια συλλαλητήρια για καλύτερες τιμές, γενικά για την τιμή της σταφίδας, για τις επιδοτήσεις που όλο τις κόβουνε, βεβαίως.

Ι.Π. Και έχουν κάποιο αποτέλεσμα, δηλαδή πιέζουν τις εκάστοτε κυβερνήσεις να κάνουν κάτι καλύτερο γιατί…

(34:11 – 37:13)

Γ.Π. Τις πιέζουν, αλλά δεν γίνεται τίποτα. Ας σας δώσω καταλάβει. Πιέζουμε τώρα τελευταία για να βγει ένα πρόγραμμα.

Παλιά υπήρχε. Το πρόλαβα εγώ. Η αναμπέλωση.

Τώρα για να φυτέψεις ένα στρέμμα σταφίδα θέλεις 1500 ευρώ το λιγότερο. Με την απλή καλλιέργεια. Αν θα πεις να το φτιάχνεις γραμμικό και τέτοια, δε σε φτάνουν 2000 ευρώ.

Παλιά άμα σου δίνε, δηλαδή έλεγες πόσα στρέμματα θα αναμπελώσεις, πέντε στρέμματα. Αυτά τα έβγανες εκτός επιδότησης και σε βόηθαγε το κράτος σου ‘δινε αναμπέλωση. Αγοράζεις το φυτό, τα σίδερα, τα λάστιχα, το μηχάνημα να οργώσεις το χτήμα σου.

Μετά το χρόνο ερχόταν ο γεωπόνος, έλεγχε ότι όντως το έχεις φυτέψει όλα καλά και έμπαινες στην κανονική επιδότηση. Υπήρχε αναμπέλωση. Τώρα δεν δίνουν για αναμπέλωση. Οπότε ο κόσμος δεν μπορεί να αντεπεξέλθει. Είναι ένα χτήμα τώρα 20 χρονών αρχινάει και χαλάει. Δεν μπορεί ο άλλος, δεν έχει την οικονομική άνεση να το κόψει, να το ανανεώσει.

Να το κόψει, να το ανανεώσει, να βγάλει παραγωγή, να ζήσει. Και έτσι το παρατάει. Δεν μπορεί. Στα αμπέλια τώρα δίνουν 1800 ευρώ το στρέμμα.

Ι.Π. Στα αμπέλια που κάνουν κρασί;

Γ.Π. Ναι, στα επιτραπέζια. Ναι, δίνουν αναμπέλωση. Και το φτιάνεις με γραμμική καλλιέργεια.

Στη σταφίδα δεν δίνουν. Και έτσι βλέπετε, χαλάει το χτήμα και είναι πολλά χτήματα που είναι απαρατημένα γιατί δεν συμφέρει ούτε δεν μπορείς. Θες το λιγότερο 1500 ευρώ να φτιάξεις ένα στρέμμα σταφίδα καινούργιο.

Πότε να βγάλεις αυτά τα λεφτά;

Ι.Π. Οπότε τώρα ως αγροτικοί σύλλογοι διεκδικείτε να…

Γ.Π. Ναι.. διεκδι… οι αγροτικοί σύλλογοι. Ναι, αλλά τίποτα δεν ακούγεται στον ορίζοντα.

Ι.Π. 20 χρόνια περίπου το αντιφυλλοξηρικό αυτό είναι γύρω στα 20 χρόνια.

Γ.Π. Και μη σας πω και πολλά σας λέω.

Ι.Π. Οι ποικιλίες που φυτεύονται είναι οι ίδιες οι παραδοσιακές που είχαμε και παλιότερα ή μπορεί να έχουν αλλάξει;

Γ.Π. Ε, έχουν αλλάξει λίγο. Έχουν αλλάξει.

Ι.Π. Αυτό το λέτε βλέποντας το…

Γ.Π. Ε, βλέπω ναι, ναι βέβαια. Ναι, ναι, ναι. Έχουν αλλάξει.

Ε, εντάξει. Και οι… Και οι ρίζες είναι άλλες.

Δηλαδή καμία σχέση το παλιό το κλήμα με αυτά τα καινούργια τώρα. Αλλά μπορώ να πω ότι αυτά είναι πολύ παραγωγικά. Δηλαδή άμα έχεις και νερό από τη στιγμή που θα το βάλεις, δηλαδή για 15 χρόνια θα σου δώσει πολύ παραγωγή.

Δίνει παραγωγή. Αλλά δεν κρατάει πολύ. Δηλαδή και 20 χρόνια πάνω μετά τα 12-13 χρόνια ξεκινάνε και ξεραίνονται κλήματα μέσα γιατί άντε 20 χρόνια ζωή και πολλά είπα.

Πότε μετά θέλει ανανέωση, να το φτιάξεις πάλι απ’ την αρχή.

(37:13 – 39:32)

Ι.Π. Πιστεύετε ότι οι παραγωγοί ξέρουν την αξία του προϊόντος και την ιστορία; Δηλαδή πόσο σημαντικό ήταν και πόσο ας πούμε, η σταφίδα της συγκεκριμένης περιοχής η Βοστίτσα είναι καλύτερης ποιότητας.

Γ.Π. Βέβαια. Αν το γνωρίζουν και πολύ καλά μάλιστα. Δεν το γνωρίζουν μόνο. Εννοείται ότι το γνωρίζουν οι παραγωγοί εδώ.

Όλοι. Αλλά το γνωρίζουν και άλλοι που είναι εκτός παραγωγής ότι η σταφίδα, η ποιότητα Βοστίτσα είναι η καλύτερη ποιότητα. Και είναι και πολύ ωφέλιμη για τον οργανισμό και όλα. Αυτά τα έχω διαβάσει.

Ι.Π. Χρησιμοποιούν εδώ… αγοράζουν δηλαδή οι κάτοικοι της περιοχής σταφίδα;

Γ.Π. Μπορώ να πω ότι όχι. Όχι. Ενώ αν είχαμε καταλάβει το νόημα και εγώ ίδιος δεν το κάνω.

Που σας το λέω. Και να τρως έτσι λίγη σταφίδα την ημέρα το πόσο καλό κάνει για την υγεία δεν θα χρειαζόταν να κάνουμε εξαγωγή καθόλου. Δηλαδή τα οφέλη που έχει η σταφίδα.

Αν ήξερε ο Έλληνας καταναλωτής την ωφέλεια της σταφίδας και όλα αυτά τα καλά και τρώγαμε πολύ σταφίδα κάθε μέρα τι καλό μας κάνει, τα πράγματα θα ήταν πολύ καλύτερα. Δεν θα υπήρχε πρόβλημα κανένα. Όχι μπορώ να πω ότι… όχι, δεν το αγοράζουμε. Πολύ σπάνια να αγοράζει σταφίδα. Στο σούπερ μάρκετ πάω κάθε μέρα.

Σας είπα εγώ δεν χρειάζεται να αγοράσω άμα ήθελα…. κανέναν δεν βλέπω να παίρνει σταφίδα. Με λίγα λόγια να σας πω ότι το λάδι δεν λείπει από κανένα σπίτι. Σταφίδα δεν υπάρχει σε κανένα σπίτι μέσα.

Όχι. Γενικά εδώ στην Ελλάδα και στην περιοχή μας όχι. 

Ι.Π. Ενώ στις εποχές των παππούδων και πιο παλιά, ήταν βασικό; 

Γ.Π Εντάξει, ήταν βασικό γιατί έζησαν και στην κατοχή η σταφίδα έζησε τον κόσμο.

Από εκεί κρατήθηκαν. Βέβαια.

Ι.Π. Ευχαριστούμε πάρα πολύ.

Γ.Π Και εγώ σας ευχαριστώ.