(0:00 – 6:27)

Α.Γ. Καλημέρα σας, ονομάζομαι Γεωμπρέ Αγγελική. Θεωρούμαι η τρίτη γενιά στην οικογένειά μου που ασχολούμαστε με τη σταφίδα. Εν αρχή ήταν ο παππούς μου, ο Βασίλειος Γεωμπρές, ο οποίος ασχολείτο με τη σταφίδα πιο πολύ μαζεύοντας κάποιες ποσότητες και μεταφέροντάς τις σε μεγαλύτερους εξαγωγείς τότε, όπως απ’ ό,τι θυμάμαι ήταν ο κύριος Σαρμάς, ο κύριος Δρούλιας, ακόμα ακόμα  και ο Μπελούσης εκείνη την εποχή, και έτσι ξεκίνησε η ενασχόληση του παππού μου.

Ο πατέρας μου το είδε πιο ολοκληρωμένα το έργο και είπε, αφού αυτός ο τόπος της Νεμέας παράγει περί τους 5000 τόνους, ίσως και περισσότερο παλαιότερες εποχές, γιατί να μην κάνω κάτι εδώ στον τόπο μου, να μπορέσω να αξιοποιήσω αυτή τη σταφίδα, η οποία φεύγει και παρασκευάζεται, συσκευάζεται, μεταποιείται κάπου αλλού. Έτσι ξεκίνησε.

Ι.Π. Πότε;

Α.Γ. Γύρω στο… μετά το 1975-1976, εκείνη την περίοδο, το 1975 μέχρι το 1980, σε ένα παλιό σταφιδεργοστάσιο,  αποθήκη πιο πολύ που είχαμε εκείνο το διάστημα, που φτιάξανε λίγο και με δικό τους κόπο χειρωνακτικά με τον παππού μου και με παλιά κοπής μηχανήματα, ξύλινες μάκινες, έτσι λίγο παλαιωμένα. Τώρα θα είναι μουσειακά αυτά όλα. Προφανώς κάπου θα τα δείτε σε κάποιο μουσείο εδώ στην Ελλάδα που ασχολείται με τη σταφίδα.

Ξεκινήσανε να κάνουν κάποιες πρώτες εξαγωγές, κατόπιν μιας γνωριμίας που είχε ο πατέρας μου με τον κύριο Τσικλιτήρα. Αυτός πιο πολύ μας έβαλε στη δουλειά και ορθοποδήσαμε και έκανε τις πρώτες του εξαγωγικές προσπάθειες, οικογενειακά, τότε κάποιος έπρεπε να μιλάει αγγλικά, μιλούσε η μητέρα μου, τον βοήθησε με τις μεταφράσεις και τα τιμολόγια και όλα αυτά και σιγά σιγά έτσι εξελιχθήκαμε. Σε αυτό τον χώρο που είμαστε τώρα, ήρθαμε το 1987, όπου και γίναμε ανώνυμη εταιρεία και πορευόμαστε έως τώρα. Ο πατέρας μου έφυγε από τη ζωή πριν 11 χρόνια περίπου. Εγώ τη δουλειά την ήξερα, την αγαπούσα, μεγάλωσα μέσα από αυτή και έτσι συνέχισα.

Ι.Π. Η γνωριμία με τον Τσικλητήρα ήταν με τον Ντένις Τσεκλητήρα;

Α.Γ. Ναι, ναι. Και κατόπιν με τον Άντριου, που κάναμε δουλειά, πάντα γνωριζόμασταν, συναντιόμασταν, μέχρι που δυστυχώς και αυτός, νέος, πέθανε.

Ι.Π. Σήμερα συνεργάζεστε με ποιες χώρες, σε ποιες χώρες κάνετε εξαγωγή;

Α.Γ. Εμείς είχαμε την τύχη να γνωρίσουμε και να συνεργαστούμε με έναν ολλανδικό όμιλο εισαγωγών, Klaas de Poel, με τον κύριο Siebold De Poel, ο οποίος hand to hand, win to win πήγαμε μαζί όλα τα χρόνια. Έχουμε μία συνεργασία πάνω από 40 χρόνια και πορευόμαστε μαζί. Είναι ο κύριος πελάτης μου, χωρίς να σημαίνει αυτό ότι δεν υπάρχει διασπορά στην αγορά, αλλά εμείς είχαμε επενδύσει προς την Ολλανδία τις σχέσεις μας.

Με την Αγγλία περιστασιακά, καλές δουλειές πάντα, αλλά δεν ήταν η πρώτη μας συνεργασία, η πρώτη και κύρια συνεργασία. Πιο πολύ ανέκαθεν εμείς είχαμε να κάνουμε με την Ολλανδία και γι’ αυτό και δεν είχαμε και πολύ κόντρα με άλλους εξαγωγείς που έχουν κάνει focus πιο πολύ στην Αγγλική αγορά.

Ι.Π. Επηρεάστηκε η αγορά από το Brexit;

Α.Γ. Εντελώς. Εντελώς επηρεάστηκε από το Brexit. Και ίσως γι’ αυτό δεν μας κόστισε και πάρα πολύ εμάς που δεν είχαμε τόσο μεγάλο turnover με τους Άγγλους. Τέλος πάντων, εδώ με τις εξαγωγές… Βέβαια κάνουμε και Αμερική, Καναδά, Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία, Τουρκία, Ταϊλάνδες, μέχρι και Κίνα. Έχουμε συνεργαστεί με διάφορες χώρες στον κόσμο.

Ι.Π. Έχετε κάνει μελέτες εσείς ή έχετε αναθέσει σε κάποιον, ως… δεν ξέρω αν έχετε κάποιο συλλογικό όργανο ή επιχειρηματίες που ασχολούνται με τη σταφίδα, για την πρόσληψη της σταφίδας από τους καταναλωτές των άλλων χωρών; Δηλαδή, παλιά ξέραμε ιστορικά, η Αγγλία, στην πουτίγκα, στα κέικ βάζουν πάρα πολύ σταφίδα, τους αρέσει πάρα πολύ, τρελαίνονται οι Άγγλοι, έφευγαν μεγάλες ποσότητες…

Α.Γ. Τώρα τι γίνεται; Ακούστε να δείτε, όσο αλλάζουν οι γενιές, αλλάζουν και τα γούστα, οι διατροφικές συνήθειες και η όλη αντιμετώπιση του φαγητού. Δεν νομίζω ότι τώρα είναι τόσο πολύ δημοφιλής η πουτίγκα στην αγγλική αγορά. Δεν νομίζω ότι κάποιος 15, 16, 17 θα περιμένει το βράδυ των Χριστουγέννων να φάει γαλοπούλα και πουτίγκα με 85-90% κορινθιακή σταφίδα και το υπόλοιπο αλκοόλ.

Ναι, αυτό επηρεάζει και τη δική μας πώληση, γιατί μείναμε στο πατραπαράδοτο. Δηλαδή, δεν έγινε ένα κατάλληλο μάρκετινγκ ή μία προώθηση με σύγχρονους τρόπους της σταφίδας. Έχουν γίνει προσπάθειες, αλλά δεν έχουν αποδώσει ιδιαίτερα.

Η σταφίδα εξακολουθεί να καταναλώνεται από την κλασική παλιά αγορά, μέσα από τα κλασικά παλιά κανάλια. Όταν αυτό θα αλλάξει, δεν ξέρω ποια θα είναι η μοίρα της. Εννοώ να σταματήσουν οι ίδιοι καταναλωτές, κάποια στιγμή θα φύγουν από το καταναλωτικό κοινό και αυτοί που τρώνε την πουτίγκα.

(6:27 – 10:45)

Ι.Π. Η σταφίδα που εσείς επεξεργάζεστε, τυποποιείτε και προωθείτε στην αγορά, είναι και βιολογικής καλλιέργειας και συμβατικής;

Α.Γ. Και βιολογικής και συμβατικής.

Ι.Π. Περίπου το ποσοστό…

Α.Γ. Περίπου 85% συμβατική και 15% βιολογική.

Ι.Π. Υπάρχει κάποια προτίμηση από τους καταναλωτές για την βιολογική;

Α.Γ. Πριν τον κορονοϊό, η Γερμανία ήθελε μόνο βιολογικά προϊόντα. Μετά τον κορονοϊό έγινε ένα κραχ στην αγορά των βιολογικών, όπως θα έλεγα. Μάλλον φυλάνε τα λεφτά τους για ενέργεια και όχι για τροφή.

Ι.Π. Οπότε τώρα;

Α.Γ. Τώρα υπήρχε ένα κενό. Να το δείτε και αλλιώς. Τι τιμή είχε πριν τον κορονοϊό η βιολογική σταφίδα και τι τιμή είχε εν μέσω και μετά τον κορονοϊό. Δηλαδή έχουν μέσες άκρες πέσει στα ίδια επίπεδα βιολογικά και μη βιολογικά προϊόντα.

Γιατί όταν η αγορά δεν υπάρχει demand, ζήτηση, αναγκάζεται και πέφτει και το όλο υπόλοιπο κομμάτι.

Ι.Π. Από τους παραγωγούς που παίρνετε, παραλαμβάνετε σταφίδα…

Α.Γ. Δεν έχει γίνει κάποια αύξηση στην καλλιέργεια. Δηλαδή, δύο παραγωγούς τρεις είχαμε, δύο παραγωγούς τρεις έχουμε. Δεν βλέπω μία τάση μετάβασης από τη συμβατική στη βιολογική καλλιέργεια. Δεν βλέπω. Ίσα-ίσα στη σουλτανίνα, κάνουμε και σουλτανίνα, τείνουμε προς εξαφάνιση, γενικότερα του προϊόντα στην Ελλάδα. Κάποτε κάναμε πέντε χιλιάδες τόνους σουλτανίνα. Πέντε χιλιάδες τόνους σουλτανίνα ελληνική. Και γινόταν και εξαγωγή και απορροφούσε πάρα πολύ μεγάλη ποσότητα και η ελληνική αγορά, σε αντίθεση με την κορινθιακή μαύρη σταφίδα, που δεν απορροφάται τόσο από την ελληνική αγορά και γίνεται εξαγωγή. Λοιπόν, από αυτούς τους πέντε χιλιάδες τόνους καταλήξαμε όλη η Ελλάδα… εγώ έκανα πέντε χιλιάδες τόνους. Όλη η Ελλάδα έκανε δεκαπέντε χιλιάδες τόνους, είκοσι χιλιάδες τόνους. Τώρα μείναμε στους χίλιους, όλη η Ελλάδα.

Ι.Π. Νεμέα και Κορινθία γενικότερα;

Α.Γ. Και Κρήτη. Αυτές οι δύο περιοχές.

Ι.Π. Σουλτανίνα όμως καλλιεργείται και σε άλλες περιοχές του κόσμου, σε άλλες χώρες. Στην Τουρκία πάρα πολύ.

Α.Γ. Σιγά-σιγά θα γίνει και η κορινθιακή έτσι.

Ι.Π. Ναι, αλλά η κορινθιακή έχει μια μοναδικότητα.

Α.Γ. Η Νότιος Αφρική φυτεύει φουλ.

Ι.Π. Φυτεύει, αλλά λένε ότι δεν είναι ίδια ποιότητα.

Α.Γ. Δεν είναι, αλλά άμα δεν θα παράγεται στην Ελλάδα… Θα υπάρχει κάτι παρεμφερές που θα καλύπτει κομμάτι της αγοράς.

Ι.Π. Γνωρίζετε αν οι εισαγωγικές εταιρείες στην Ολλανδία, στην Αγγλία…

Α.Γ. Αγοράζουν. 

Ι.Π. (9:11 – 9:13)

Είναι πολύ ανταγωνιστικές οι τιμές τους;

Α.Γ. Πολύ; Είναι φθηνότερο από εμάς, συνήθως βγαίνουν… Αλλά δεν υπάρχει μεγάλη ποσότητα. Δηλαδή να παράξει 5000 τόνους όλους τώρα η Νότιος Αφρική με αυξητικές τάσεις και εμείς με τάσεις μείωσης. Τι να σας πω…

Ι.Π. Και δεν βλέπουν τη διαφορά στην ποιότητα;

Α.Γ. Όταν μπαίνει μέσα στο μπισκότο σου και στο τσουρεκάκι σου και στο κέικ σου ή σε κάποιο γλυκό, ή σε μία μπάρα δημητριακών δεν νομίζω ότι είναι πάρα πολύ εύκολο να καταλάβεις τι είναι, τι τρως. Υπάρχει και σουλτανίνα η οποία είναι μικρή, ψιλή, σκούρα που μπορώ να σας βεβαιώσω ότι μοιάζει με κορινθιακή σταφίδα πάρα πολύ. Όταν αυτή σε μία προεπεξεργασία για να μπει σε μία ζύμη, σε ένα μείγμα κοπεί και στη μέση και μέσα στο ψωμάκι θα δεις ένα tiny tiny berry που δεν ξέρεις τι ακριβώς είναι…

Ι.Π. Έχετε κάνει ποτέ κάποια συνεργασία με κάποιο πανεπιστημιακό ίδρυμα για ισχυρισμό, υγείας ή για την ανάλυση της διατροφικής αξίας του προϊόντος;

Α.Γ.  Όχι. 

Ι.Π. Ωστόσο υπάρχουν πολλές μελέτες, έρευνες, όλοι ξέρουμε πόσο…

Α.Γ. Έχει κάνει, νομίζω, η Παναιγιάλειος Ένωση σε αυτό και βασιζόμαστε στις απαντήσεις των ερευνών τους.

Ι.Π. Και στη Ζάκυνθο, ισχυρισμό υγείας…

Α.Γ. Υπάρχουν δημοσιευμένα αυτά.

(10:45 – 12:35)

Ι.Π. Να πάμε λίγο πίσω. Στον παππού και στον πατέρα σας. Όταν ο πατέρας σας δημιούργησε την επιχείρηση, το εργοστάσιο, υπήρχαν άλλα αντίστοιχα εργοστάσια στον περιοχή σας;

Α.Γ. Υπήρχαν. Υπήρχε ο Δουβής. Ο Δουβής ήταν…

Ποιοι άλλοι; Μου διαφεύγει τώρα εμένα…

Ι.Π. Και οι Ενώσεις που έκαναν…

Α.Γ. Οι Ενώσεις δεν κάνανε μεταποίηση τότε. 

Ι.Π. Α, δεν κάνανε μεταποίηση. 

Α.Γ. Όχι, καμιά σχέση. Τότε υπήρχε ο ΑΣΟ. 

Ι.Π. Ο ΑΣΟ μάζευε τη σταφίδα και την έδινε στα εργοστάσια. 

Α.Γ. Ναι, ναι.

Ι.Π. Και μπορεί να πήγαινες και σε εργοστάσια και του Αιγίου και της Πάτρας, όπου…

Α.Γ. Ναι, τώρα δεν τους θυμάμαι όλους απ’ έξω. Ήτανε και μακριά απ’ την εποχή. Ήμουνα και μικρή. Και δεν τα έχω εμπεδώσει πολύ καλά. Αλλά εγώ θυμάμαι πάντα υπήρχε μια κόντρα με τον Δουβή πιο πολύ. Α, ήτανε και ο… Δες, γι’ αυτό σου λέω… Ο Πάνος…

Ι.Π. Σήμερα υπάρχουν αυτές οι επιχειρήσεις;

Α.Γ. Όχι, όχι. Τώρα είναι ο Παπαβασιλείου που είναι στην Κορινθία, η Melisagro. Ναι.

Μαζί με το Μελισσίδη, που ήτανε σταφιδάς στο Ηράκλειο της Κρήτης. Και κάνανε έτσι συνεργασία και υπάρχει αυτό το εργοστάσιο. Είναι καινούργιο το εργοστάσιό τους, το έχουνε φτιάξει πρόσφατα. Μέσα στη δεκαετία εννοώ που μας πέρασε. Ο Γιώργος ο Παπαλέκας είναι επίσης εδώ στην Κορινθία που ασχολείται.

Ι.Π. Η περιοχή της Νεμέας, πέρα από το εξαιρετικό τοπίο, έχει και πολύ μεγάλο αμπελώνα-οινοποιητική ζώνη.

Α.Γ. Ναι, λένε ότι είμαστε ο μεγαλύτερος αμπελώνας των Βαλκανίων. Και πάνω από 45 οινοποιεία ενεργά στην περιοχή.

(12:35 – 17:08)

Ι.Π. Γνωρίζετε αν φυτεύτηκαν αμπέλια σε θέσεις σταφιδοφυτείας;

Α.Γ. Ναι, ναι, ναι. Εννοείται. Γίνεται και τώρα.

Ι.Π. Γίνεται ακόμα.

Α.Γ. Τώρα, τώρα. Αυτή την ώρα που μιλάμε φυτεύουνε… ροδίτες και καμπερνέ…

Ι.Π. Γιατί βλέπουν ότι υπάρχουν μεγαλύτερο κέρδος; Είναι πιο εύκολη η καλλιέργεια του οινοποιήσιμου;

Α.Γ. Τσεκ κάνω και στα δύο. Δώστε μου και ένα τρίτο να κάνω τσεκ [γέλιο]. Πιο εύκολο είναι…

Πιο, εντάξει… πιο εύκολο είναι και έχει μεγαλύτερη απόδοση. Βέβαια οι τιμές είναι λίγο… χρηματιστηριακό είδος η σταφίδα. Δηλαδή πριν δύο χρόνια είχε 70 λεπτά. Γιατί υπήρχαν κάποια… 4.000 τόνοι αποθέματα που έπρεπε να φύγουν πρώτα για να πουλήσουμε. Και ο παραγωγός απογοητεύτηκε, κουράστηκε, αγανάκτησε και βγαίνουνε και ποσότητες. Δεν υπάρχει και η αναδιάρθρωση που λέγανε τόσα χρόνια θα γίνει.

Ι.Π. Αναμπέλωση;

Α.Γ. Αναδιάρθρωση σταφίδας. Είναι ανάλογο με την αναμπέλωση. Δηλαδή ότι θα επιδοτούσανε για να γίνει αυτό. Τα παλιά τα γέρικα… σου λένε, να βάλω σταφίδα; Ποιος θα τα καλλιεργήσει; Δεν υπάρχει διάδοχος κατάσταση. Εγώ θα επιμείνω σε αυτό. Θα επιμείνω. Δεν υπάρχει διάδοχος. Δηλαδή το παιδί τους θέλουν να το διώξουν μακριά από το χωράφι. Το κατανοώ. Μπορεί και να μην το κατανοώ, αλλά τέλος πάντων. Δηλαδή όταν κάποιος έχει 150 στρέμματα, 200 στρέμματα γης και θέλει να πάει να γίνει οδηγός φορτηγού… Έχει αλλάξει η νοοτροπία μας προφανώς και αυτό δεν ωφελεί την καλλιέργεια, την οποιαδήποτε καλλιέργεια στην Ελλάδα. 

Ι.Π. Σίγουρα παλιότερα τα πράγματα ήταν καλύτερα και για τους εργαζόμενους στον πρωτογενή τομέα, τους αγρότες, τους παραγωγούς. Αλλά και για τους επιχειρηματίες της σταφίδας.

Α.Γ. Από ποια άποψη ήταν καλύτερα; Υπήρχε λιγότερη δυσκολία και λιγότερη κούραση; Όχι.

Ι.Π. Όχι, υπήρχε μεγαλύτερο κέρδος. 

Α.Γ. Υπήρχε άλλη νοοτροπία; Ίσως. 

Ι.Π. Νοοτροπία… Δηλαδή επέμεναν, ήταν και λίγο δηλαδή η αγάπη για το προϊόν;

Α.Γ. Και το κέρδος… δεν είναι το κέρδος. Ας πούμε, αναλογικά άμα το δεις…  μπορεί… πάμε δραχμές με ευρώ και κάνουμε τέτοιες αναλύσεις… είναι παραπάνω αυτή τη στιγμή που μιλάμε. Η τιμή της πρώτης ύλης στον παραγωγό είναι 2,80… 2,90.

Ι.Π. Που είναι πολύ καλύτερα από τα προηγούμενα χρόνια, αλλά δεν είναι καλή τιμή.

Α.Γ. Δεν είναι καλή τιμή; Δεν ξέρω. Δεν θα πω εγώ ότι δεν είναι καλή τιμή.

Τρία ευρώ στον παραγωγό δεν θα πω ότι δεν είναι καλή τιμή. Βέβαια δεν έγινε σε όλη την γκάμα των παραγωγών. Δηλαδή κάποιοι πουλήσανε τον Σεπτέμβρη με δύο ευρώ τώρα.

Δηλαδή χτυπιέται σταφίδα. Και πάλι, κατά τη γνώμη μου, αυτό δεν είναι δίκαιο. Δηλαδή θα προτιμούσα να υπήρχε συμβολαιακή γεωργία, και να λέγαμε πόσο θα πάρεις τη σταφίδα, πόσο θα την πάρετε; Αν βγάλουμε, ας πούμε, 5.000 τόνους, όλη η Ελλάδα θα την πάρουμε 3 ευρώ. Και αν βγάλει 10.000 τόνους θα την πάρουμε 2,80. Να ξέρουν όλοι από πριν τι θα πάρουν. Να ξέρουμε και εμείς τι θα πουλήσουμε. Και η αγορά… να μην πουλάμε τον Σεπτέμβρη, ας πούμε…

Ι.Π. Γιατί δεν προχωράει;

Α.Γ. Δύο ευρώ και το δύο… Τρία ευρώ, λέμε, και το Πάσχα τέσσερα ευρώ.

Ι.Π. Πολλοί μπορεί να κρατάνε τη σταφίδα, μήπως ανέβει η τιμή…

Α.Γ. Ναι, ναι, ναι. Αυτό είναι ελεύθερο εμπόριο. Συμφωνώ, δεν είναι κακό. Αλλά…

Δεν κάνει καλό για την πώληση της σταφίδας.

Ι.Π. Η συμβολαιακή γεωργία έχει προχωρήσει, δηλαδή…

Α.Γ. Έτσι όπως είναι τώρα η νομοθεσία, νομίζω το πλαίσιο, είναι ότι θα πρέπει οι παραγωγοί να κάνουν ομάδες και να μπορούν να κάνουν συμβολαιακές και να έχουν και άλλα προνόμια μέσω των ομάδων. Αλλά, τέλος πάντων, κάποια στιγμή θυμάμαι, στο παρελθόν παλιά, ότι υπήρχαν αυτά τα συμβόλαια. Δηλαδή έκανα συμβόλαιο εγώ με εσάς ότι το Σεπτέμβρη θα μου φέρεις τη σταφίδα σου, ότι θα τη φέρεις σ’ εμένα και ότι εγώ θα σου δώσω, ας πούμε, ένα ευρώ. Γιατί αλλιώς είναι και λίγο τζόγος…

(17:20 – 18:33)

Ι.Π. Σήμερα από τους παραγωγούς, επειδή έρχονται εδώ, τι ακούτε; Ποια είναι η γνώμη τους για το μέλλον της σταφίδας και ποια είναι και η δική σας; Ξαναρωτάω, το είπατε και λίγο πριν ότι δεν βλέπετε διάδοχη κατάσταση.

Α.Γ. Ναι, δεν βλέπω.

Ι.Π. Αυτό είναι κάτι που κυριαρχεί σε όλο το φάσμα…

Α.Γ. Είναι σπάνιες τώρα. Δηλαδή, τώρα κοιτάξτε να δείτε, άμα υπάρχουν παιδιά πίσω που είναι γύρω στα 30, κάπως λες ότι αυτός εντάχθηκε. Κάτω από αυτή την ηλικία νομίζω ότι θα είναι δύσκολο να ενταχθούν νέοι αγρότες.

Ι.Π. Χρειάζεται να γίνει κάτι από την πολιτεία; Κατά τη γνώμη σας, θα μπορούσε να υπάρχει κάποια παρέμβαση, κάποια πολιτική που να ευνοήσει… 

Α.Γ. Κοιτάξτε να δείτε. Υπάρχουν υπουργοί γεωργίας, αλλάζουν πολύ συχνά, ας καθίσουν τόσα κεφάλια και τόσα μυαλά να δούνε τι κάνουν… αν θέλουν αυτή την καλλιέργεια να υφίσταται στην Ελλάδα. Εάν δεν θέλουν, και ξέρουν αυτοί ότι η Ελλάδα μπορεί να προορίζεται σαν τουριστικός προορισμός και όχι σαν αγροτική παραγωγή, διότι υπάρχουν άλλες γείτονες χώρες που μπορούν να κάνουν αυτή τη δουλειά… δεν ξέρω… υπουργός δεν είμαι. Και ούτε θα γίνω ποτέ.

Ι.Π. Είστε επιχειρηματίας.

Α.Γ. Ναι. Όσο μου το επιτρέπει η κατάσταση να είμαι, θα είμαι.

(18:34 – 20:10)

Ι.Π. Σας αρέσει αυτή η ενασχόληση με τη σταφίδα;

Α.Γ. Πάρα πολύ.

Ι.Π. Τι είναι η σταφίδα για εσάς; Δηλαδή πώς θα χαρακτηρίζατε αυτό το προϊόν, έχοντας αυτή τη σχέση, δηλαδή να την παίρνετε από τον παραγωγό και να την διώχνετε στο εξωτερικό;

Α.Γ. Αυτό είναι που είμαι εγώ. Αυτό ξέρω να κάνω. Αυτό κάνω.

Τι αισθάνομαι, θα σας πω, όταν ανοίγει η πόρτα πίσω στην αποθήκη που μπορεί να έχω μέσα δύο χιλιάδες τόνους και να ευωδιάζει και μπαίνω μέσα και αυτή η μυρωδιά με συνοδεύει όλη μου τη ζωή. Όλη μου τη ζωή. Δηλαδή αυτή η μυρωδιά της κορινθιακής σταφίδας είναι υπέροχη μυρωδιά. Και χαίρομαι πολύ γιατί είναι ένα ιδιαίτερο προϊόν, το οποίο δυστυχώς εκτιμούν οι ξένοι περισσότερο από εμάς, τους Έλληνες. Και νομίζω ότι τους κάνουμε και ένα θείο δώρο να ταΐζουν τα παιδιά τους με την κορινθιακή μας σταφίδα.

Ι.Π. Που έχει και ισχυρισμούς υγείας…

Α.Γ. Τα πάντα όλα έχει. Superfood. Γιατί έγινε μόδα να το λέμε αυτό το superfood.

Όχι πως δεν το ξέραμε. Μία χούφτα σταφίδα μπορεί να σε κρατήσει ζωντανό και να καλύψει τις ημερήσιες θρεπτικές σου ανάγκες. Μία χούφτα σταφίδα καλύπτει πλήρως τις ανάγκες ενός οργανισμού. Επιβίωσε κόσμος στον πόλεμο, με τη σταφίδα όσοι βαστάγανε…

Στο στρατό μας δίναμε σταφίδα. Αλλά τέλος πάντων είναι ένα απαξιωμένο προϊόν στην Ελλάδα.

(20:13 – 22:18)

Ι.Π. Στο εργοστάσιο τι προσωπικό έχετε; Πόσα περίπου άτομα;

Α.Γ. Γύρω στα είκοσι άτομα.

Ι.Π. Δουλεύουν όλο τον χρόνο;

Α.Γ. Όχι, δουλεύουν περιστασιακά. Γιατί περιστασιακά επεξεργαζόμαστε κι εμείς. Και το προσωπικό που έρχεται περιστασιακά μόνιμο είναι. Είναι συντοπίτες μας οι οποίοι έχουν και κάποια άλλη παράλληλη εργασία. Είτε είναι αγρότες, είτε είναι νοικοκυρές, μαμάδες. Και μπορούν και έρχονται κάποιες μέρες του μήνα, του χρόνου, της εβδομάδας. Και εργαζόμαστε.

Ι.Π. ΟΙ συσκευασίες που έχετε στα προϊόντα σας είναι μικρές, των 200;

Α.Γ. Οι συσκευασίες μας πρωτίστως είναι: κορινθιακή σταφίδα 12,5 κιλά κιβώτιο, σουλτανίνα 10κιλο κιβώτιο. Και μετά πάμε σε μικροσυσκευασίες που μπορούμε να έχουμε από 50 γραμμάρια μέχρι φορμάτ των 2 κιλών. 

Ι.Π. Στο εξωτερικό τι προτιμούν;

Α.Γ. Εμείς είμαστε υπερχονδρέμποροι. Και στέλνουμε ολόκληρα κοντέινερ. Παλεταρισμένα και όχι. Δηλαδή μπορεί να είναι χύμα, τα κιβώτια τοποθετημένα μέσα σε ένα κουτί, σε ένα κοντέινερ. Ή μπορεί να είναι με παλέτες. Πλέον σήμερα προτιμάει η αγορά με τις παλέτες.

Γιατί δεν υπάρχει και εργατικό δυναμικό να ξεφορτώνει. Οπότε κάνουμε πιο εύκολη τη ζωή μας. Και φεύγουν έτσι, ο κύριος όγκος, το 90% της παραγωγής μας. Σε παλέτες. Για εξαγωγή. Ό,τι κάνουμε εδώ στην Ελλάδα είναι 200 γραμμάρια. Σουλτανίνα, Κορινθιακή. Για καταστήματα λιανικής, σούπερ μάρκετ. Δουλεύουμε και αρκετά private label. Για πολλές δημοφιλείς μάρκες, να το πω έτσι. Των σούπερ μάρκετ. Κυρίως βιολογικά.

(22:20 – 27:10)

Ι.Π. Εσείς είχατε ποτέ, η οικογένειά σας σταφιδοφυτεία;

Α.Γ. Όχι, ποτέ. Παρ’ όλα αυτά έχουν συγγενείς μας. Και έχω τρυγήσει.

Και έχω απλώσει. Και έχω τρίψει.

Ι.Π. Υπήρχαν χρονιές για τους παραγωγούς, και για εσάς φυσικά, που να είναι πολύ άσχημες; Λόγω καιρικών συνθήκων;

Α.Γ. Ναι, οι τελευταίες.

Ι.Π. Λόγω του καύσωνα …

Α.Γ. Οι τελευταίες, θα το πω έτσι … Παιδιά, παλιά ο τρύγος εδώ ήταν γιορτή. Γιορτή.

Μοσχοβόλαγε ο τόπος. Κανόνιζε η δικιά μου οικογένεια με τη δικιά σας οικογένεια. Να ξεκινήσουμε πρώτα από τα δικά σας.

Να τρυγήσουμε, να απλώσουμε, να αρχίσουμε στα δικά μας. Ή και παράλληλα. Και έτσι γινόταν η δουλειά. Και παραγόταν πολλή σταφίδα. Όχι τώρα που είναι δύο χούφτες και δεν ξέρουμε ποιος θα τις δουλέψει. Δεν υπάρχει εργατικό προσωπικό. Οι τιμές στην καλλιέργεια έχουν ανέβει πάρα πολύ. Όσον αφορά… Ξεκινάμε. Εργατικό προσωπικό και μεροκάματα, πετρέλαια και καλλιέργεια με τραχτέρ κ.λπ. Λιπάσματα, ψεκασμοί κ.λπ.

Κλάδοι, κορφοκόματα, στέρφα, καματέματα, να ‘ρθούμε να τρυγήσουμε. Ναι.

Είναι δύσκολο. Τώρα γίνεται με αγγαρεία όλο αυτό. Και επειδή με ρωτήσατε αν θα βάλει κάποιος αμπέλι, τι αβαντάζ μπορεί να έχει;  Τώρα πλέον μπαίνουν οι τρυγητικές μηχανές. Ο καλλιεργητής μπορεί να κάτσει με τα ρούχα του χωρίς να λερωθεί καθόλου. Να κοιτάξει τη διαδικασία και να πληρωθεί.

Ι.Π. Ενώ στη σταφίδα δεν μπορεί να γίνει αυτό.

Α.Γ. Όχι, όχι.

Ι.Π. Θα χαλάσει.

Α.Γ. Η σταφίδα θέλει προσοχή, πώς τη βάζεις στο κοφίνι. Που δεν υπάρχουν πλέον κοφίνια με λινάτσες μέσα πια. Γιατί είχε και αυτό το σκοπό του. Η λινάτσα είχε να μην τραυματιστεί η ρόγα. Να απορροφήσει τα υγρά από κάποια εκχύμωση, πιθανή ενός τσαμπιού. Είχε τον σκοπό του. Να μην γίνουν όλα «πλιόβα», όπως λέμε εδώ στο χωριό μου.

Και επίσης θέλει να απλωθεί με προσοχή. Όχι να πετιόνται οι κλούβες στο κέντρο και μετά με την τσουγκράνα να το κάνουμε πέρα δώθε. Γιατί έτσι θα σπάσει η ρόγα.

Θα υπάρχει εκχύμωση και ένα πρώιμο ζαχάρωμα. Και δεν το θέλουμε.

Ι.Π. Εσείς εκπαιδεύετε κατά κάποιο τρόπο τους παραγωγούς;

Α.Γ. Κανονικά οι παραγωγοί θα πρέπει να με εκπαιδεύουν εμένα. Γιατί είναι μεγαλύτεροι και δεν θα πάω εγώ να τους δείξω τη δουλειά τους. Εγώ γνωρίζω ότι όλοι γνωρίζουν πώς πρέπει να γίνει η δουλειά.

Ι.Π. Και το κάνουν; 

Α.Γ. Όχι δεν το κάνουν. Γιατί έχει γεράσει ο πληθυσμός. Και θα βάλουν κάποιον εργάτη. Και συνήθως άμα δεν υπάρχει ποιότητα από έναν παραγωγό που ξέρεις ότι μια ζωή ήταν νοικοκυραίος και τα έκανε όλα πολύ καλά, έχει πάντα πολύ καλή ποιότητα και βλέπεις μία μη συμμόρφωση σου λέει: «Ω, μωρέ εγώ δεν μπορώ και έβαλα τον εργάτη και του είπα έτσι και του είπα αλλιώς, αλλά δεν με ακούνε». Ναι.

Ι.Π. Οπότε μπορεί να τύχει να γυρίσετε και κάποιο μέρος μιας παραγωγής, μιας παραλαβής, πίσω.

Α.Γ. Για να είμαι ειλικρινής, πλέον δεν έχουμε την πολυτέλεια να το κάνουμε αυτό γιατί είναι ελάχιστες λιγοστές σταφίδες, αλλά έχουν υπάρξει χρονιές που υπήρξε μία διαφοροποίηση στην τιμή του προϊόντος.

Ι.Π. Και πλέον δεν την μακινάρουν οι παραγωγοί.

Α.Γ. Πλέον δεν την μακινάρουν. Εμείς ποτέ δεν… Α, ναι, οι παραγωγοί να την μακινάρουν… γιατί υπάρχουν και κάποιοι παραλήπτες, μεταποιητές που παλαιότερα, ως πρόσφατα νομίζω είχανε μάκινες στην παραλαβή, πηγαίνατε εσείς με την ποσότητα σας, την μακινάρανε έξω στο προαύλιο και σου έλεγε αυτό είναι απόρριμα, δεν το πληρώνεσαι, αυτό που βγήκε καθαρό από τη μάκινα μπροστά, το παραλαβαίνω και το πληρώνω. Εμείς δεν το είχαμε αυτό το συνήθειο ποτέ. Αγοράζουμε και τη φύρα δηλαδή.

Ι.Π. Η οποία πού διατίθεται μετά;

Α.Γ. Η οποία ποσότητα αυτή πάει για οξοποιία, ίσως και για οινοποιία, ίσως και για ζωοτροφή και ίσως και για λίπανση. Δηλαδή, ο μίσχος που βγάζουμε εμείς, μπορούμε να λιπάρουμε πάρα πολύ ωραία τα χωράφια μας.

Ι.Π. Οπότε μιλάμε για κυκλική οικονομία. 

Α.Γ. Ναι, προσπαθούμε και γι’ αυτό. Δεν θέλουμε να πετάμε κάτι. Δηλαδή αυτά είναι ημιβρώσιμα, που λέω κι εγώ.

(27:11 – 31:22)

Ι.Π. Ωραία… την εποχή του παππού σας, που είπατε ότι ήταν σταφιδομεσίτης. Σας είχε ποτέ πει ιστορίες, είχατε ακούσει ιστορίες που σας είχε μεταφέρει ο πατέρας σας;

Α.Γ. Έχω ακούσει ιστορίες με τα φορτηγά που μεταφέρανε τη σταφίδα σε σακιά και ποιος ξεφόρτωνε τα σακιά και ποιος το έκανε πιο γρήγορα και ποιος θα ανεβεί πάνω στην ντάνα τα σακιά. Εντάξει, αυτές μέσα από τα βουνά, δύσκολοι καιροί, με κάτι παλιοφορτηγά. Πιο πολλές ιστορίες από τα φορτηγά άκουγα. Που μένανε στις κορυφές, στις ράχες των βουνών.. και τέτοια. Έχω ακούσει και μια ιστορία πως ήτανε καλοντυμένοι οι κύριοι τότε στα εργοστάσια που παραλαμβάνανε σταφίδα. Και θυμάμαι μου είχε πει συγκεκριμένα ο πατέρας μου ότι είχε δει τον Σαρμά μία φορά, τον κύριο Θόδωρα, και φόραγε ένα παπούτσι κροκοδειλένιο… φιδίσιο, κάτι τέτοιο. Και του είχε κάνει εντύπωση.

Και λέει: «Παναγία μου, πού ήρθα εδώ; Τι λόρδοι είναι αυτοί;» Δεν είχαν παπούτσια τότε να φορέσουν. Φοράγαν κάτι παπούτσια με κάτι σόλες που τις έπαιρνε το ποτάμι… κι έλεγε: «Παναγία μου, να πάρω κι εγώ ένα παπούτσι τέτοιο». Παρ’ όλα αυτά, ο πατέρας μου, ποτέ δεν πήρε φιδίσια ή κροκοδειλένια παπούτσια. Αλλά έχει μείνει αυτή η ιστορία.

Ι.Π. Ναι, τότε οι έμποροι… άρχισε να συγκροτείται μια καινούργια αστική τάξη.

Α.Γ. Μα οι άνθρωποι αυτοί είχαν και επαφές με το εξωτερικό, φαντάζομαι. Εδώ τώρα πάμε μία βόλτα στο εξωτερικό και παθαίνουμε πολιτισμικό σοκ, φαντάσου τότε.

Ι.Π. Και φυσικά έφεραν και πολλά. Πολλές συνήθειες. Το εμπόριο της σταφίδας έφερε και πολλά πράγματα από το εξωτερικό.

Α.Γ. Ναι, ναι.

Ι.Π. Και γυρνούσαν με μπακαλιάρο… και με πολιτισμό γενικότερα, όχι μόνο με τρόφιμα. Έφεραν και άλλες συνήθειες. Ναι, τότε οι σταφιδέμποροι ήταν μια τάξη…

Α.Γ. Ναι, από μόνη της. Μια κατηγορία μόνη της.

Ι.Π. Και στο Αίγιο και στο Πύργο και στη Μεσσηνία. Ναι. Παλιά η μεγαλύτερη παραγωγή πήγαινε στον ΑΣΟ, ο οποίος μετά την έδινε στους εμπόρους.

Α.Γ. Έτσι έγινε. Είχαμε και τα παρακρατήματα.

Ι.Π. Παρεμβάσεις κρατικές που προσπαθούσαν να δημιουργήσουν το σταφιδικό ζήτημα από τότε, από την εποχή της κρίσης. Τη μεγάλη κρίση στα τέλη του 19ου αιώνα. Σήμερα όμως δεν αντιμετωπίζουν οι πολιτικοί και η πολιτική τη σταφίδα ως ένα σημαντικό ζήτημα.

Α.Γ. Ακούστε να δείτε, τότε ο ξένος κόσμος για δύο πράγματα ενδιαφέρθηκε για την Ελλάδα. Για τα αρχαία μας και τη σταφίδα μας. Εν ολίγοις, έτσι.

Και τη σταφίδα γιατί την ονόμασαν currants; Γιατί τa currants είναι ένα φυτό στην Αγγλία. Όταν λοιπόν.. αυτή την ιστορία έχω ακούσει…  όταν ψάχνανε εδώ πέρα για αρχαία, ήτανε και σταφίδες μέσα. Και αυτοί νομίζανε ότι ήταν αυτό το θάμνος Ναι, ναι, ναι, ναι. Αυτό το θάμνο, τα currants που έχουν, είναι αυτοφυή φαντάζομαι κι εκεί πέρα.

Και αυτοί τα τρώγανε, το είχανε περί πολλού. Σαν μύρτιλλο που είναι σαν… Και το είδαν εδώ πέρα κι έπαιρναν και αυτό το ονόμασαν Corinthian currants, Greek currants. Και τα παίρνανε… εγώ ξέρω για το Κατάκολο. Κιβώτια, ξύλινα, σταφίδα μέσα, Μάλτα κaι από Μάλτα Αγγλία.

Ι.Π. Ναι. Αυτό το έχουμε ακούσει και σ’ ένα συνέδριο πρόσφατα…

Α.Γ. Ναι, εγώ αυτή την ιστορία ξέρω. Νομίζω ότι είχα και φωτογραφίες τώρα από αυτά,. Άμα τις βρω, θα σας τις σκανάρω και θα σας στείλω.

(31:25 – 35:01)

Ι.Π. Θυμάστε κάτι άλλο έτσι από όλη αυτή την εμπειρία που έχετε, από τη σταφίδα ή από ιστορίες που έχετε ακούσει;

Α.Γ. Θυμάμαι ότι δεν μόνιασε ποτέ κανείς με κανέναν. Δηλαδή μια ζωή υπήρχε μια κόντρα, που δεν θα έπρεπε να γίνεται αυτό. Εγώ είμαι η μοναδική γυναίκα τώρα στον κλάδο που ασχολείται και τους το λέω συνέχεια. Παίρνω τηλέφωνο. Ρε παιδιά, γιατί δεν συνεννούμαστε. Ένα προϊόν έχουμε. Πέντε νοματαίοι είμαστε.

Ι.Π. Είναι συγκεκριμένες περιοχές που μπορεί να γίνει στην Ελλάδα. Με αυτή την ποιότητα. Υπήρχε κι από παλιά αυτή η διαφοροποίηση σε ποιότητες η Gulf, η Provincial και η Vostizza;

Α.Γ. Είναι θέμα μάρκετινγκ.

Ι.Π. Νομίζω ότι αυτό είχε περάσει από κάποιο παλιό διάταγμα.

Α.Γ. Κανένα διάταγμα. Καταργηθήκαν οι περιοχές. Δεν υφίσταται. Ήταν νούμερο ένα η Αιγιάλεια. Νούμερο δύο Κόρφος, Gulf, εμείς εδώ, Κορινθία. Νούμερο τρία Πύργος, Ζάκυνθος, Καλαμάτα και λοιπά Πατρών. Αυτές ήταν οι τρεις κατηγορίες. Ποιοτικά. Η Αιγιάλεια δεν μπορούσε να πάρει από άλλες περιοχές. Ήταν κλειστή περιοχή. Εμείς μπορούσαμε να πάρουμε από το Αίγιο για βελτίωση προϊόντος, αλλά δεν μπορούσαμε να πάρουμε από Καλαμάτα, Πύργο και τα λοιπά. Έτσι πήγαινε η δουλειά.

Ι.Π. Και πότε καταργήθηκαν οι ζώνες; Πάνε πάρα πολλά χρόνια;

Α.Γ. Πάνε πολλά χρόνια. Μου διαφεύγει η ακριβής ημερομηνία.

Ι.Π. Λίγο πριν από το 2000, όχι;

Α.Γ. Ναι, ναι, κάπου εκεί. Και μετά έγινε το μπάχαλο.

Ι.Π. Πιστεύετε ότι υπάρχει μέλλον για τη σταφίδα, αν αλλάξουν κάποια πράγματα;

Α.Γ. Κοιτάξτε, θα υπάρξει ένα μέλλον. Σίγουρα για τη σταφίδα θα υπάρξει μέλλον. Μπορεί να υπάρξει μέλλον για τη σταφίδα. Για τον κόσμο γύρω από τη σταφίδα δεν θα υπάρξει μέλλον. Δηλαδή δεν θα μπορούν να υπάρχουν 5, 10, 15 μεταποιητικές επιχειρήσεις. Θα πρέπει να μείνει μία, άντε και άλλη μία, για να μην το κάνουμε μονοπώλιο. Τώρα, αν με ρωτάτε ποιοι θα είναι αυτοί, δεν ξέρω να σας απαντήσω. Θα συρρικνωθεί η δουλειά. Μέλλον θα υπάρχει και θα υπάρχει… τώρα θα είμαστε χαζοί και αν πλέον συρρικνωθεί και άλλο η παραγωγή και η απόδοσή της κι εμείς επιμένουμε να τη στέλνουμε με χαρτοκιβώτια των 30 κιλών στο εξωτερικό, χύδην, ό,τι να ‘ναι. Θα πρέπει να γίνει άλλη κατεύθυνση. Μικροσυσκευασία… πάρτηνε, φίλε από την Ελλάδα, έτσι με την υπεραξία της. Γιατί να στη δώσω με ένα κιβώτιο ξύλινο; Φάτε παιδιά της Αγγλίας… και της Ελλάδας φάτε ποπ κορν…

Ι.Π. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για τον χρόνο σας.

Α.Γ. Α, τελειώσαμε [γέλιο]. Να είστε καλά, εγώ ευχαριστώ!

Ι.Π. Εκτός αν θέλετε να πείτε κάτι άλλο;

Α.Γ. Όχι, τι να πω. Πολλά νομίζω είπα. 

Ι.Π. Θα μπορούσαμε να λέμε πάρα πολλά, αλλά… Ευχαριστούμε!